Deutsch
Dansk
English
Italiano
Letërsi :: Dibra auf Deutsch
— Vizito më tepër: http://www.albacenter.it/ridvandibra/
– RISITË NARRATIVE E STRUKTURORE TË RIDVAN DIBRËS
Vëllimet e botuara:
– THJESHT, poezi, 1989. Sh. B. “Naim Frashëri”, Tiranë.
– PROSTITUTA E VIRGJËR, tregime, 1994. Sh. B. “Idromeno”, Shkodër.
– EKLIPSI I SHPIRTIT, tregime, 1994. Sh. B. “Gjergj Fishta”, Shkodër.
– NUDO, roman, 1995. Sh. B. “MçM Çabej”, Tiranë.
– VETMIA E DIELLIT, parabola, 1995. Sh. B. “Rilindja”, Tiranë.
– MJERIMI I GJYSMËS, novela, 1996. Sh. B. “Fi&Ga”, Maqedoni.
– KURTHET E DRITËS, roman, 1997. Sh. B. “Onufri”, Tiranë.
– TRIUMFI I GJERGJ ELEZ ALISË, roman, 1999. Sh. B. “Onufri”, Tiranë.
– STINA E UJKUT, roman, 2000. Sh. B. “Camaj&Pipa”, Shkodër.
– TË LIRË DHE TË BURGOSUR, roman, 2000. Sh. B. “Buzuku”, Prishtinë.
– VËLLA ME CENTAURËT, parabola, 2002. Sh. B. “Buzuku”, Prishtinë.
– TRIUMFI I DYTË I GJERGJ ELEZ ALISË, roman, 2002. Sh. B. “Buzuku”, Prishtinë.
– EMAIL, roman, 2003. Sh. B. “Sejko”, Tiranë.
Bio:
Ridvan Dibra ka lindur në Shkodër më 9 janar 1959. Është rritur e shkolluar në qytetin e lindjes, ku u diplomua për gjuhë e letërsi shqipe në Universitetin “Luigj Gurakuqi”. Ka punuar arsimtar në Kukës (‘82 – ‘87) e gazetar në Shkodër (’88 – ’94). Aktualisht është pedagog i Letërsisë Shqipe në Universitetin e Shkodrës.
Krijimtaria e Ridvan Dibrës është nderuar me çmime kombëtare e mbarëkombëtare. Pjesë të sajat janë përkthyer në gjuhët gjermane, italiane, maqedonase e malazeze. Për të kanë shprehur konsiderata disa nga emrat më të shquar të kritikës e letrave shqipe:
Vlerësime:
-
- “Romanet dhe vëllimet me tregime, novela e parabola i kanë dhënë shkrimtarit Ridvan Dibra një vend të rëndësishëm në këtë zhanër letrar të shqipes… Lexuesi ka kënaqësinë që takon po atë prozator të talentuar, me mundësi të dallueshme epike, por njëherit edhe të ndryshëm, të përtërirë sidomos në rrafsh të idesë dhe teknikës narrative…”.Ali Aliu, kritik
- “Ridvan Dibra e përsos gjithnjë e më tepër imazhin e tij si një prozator i zoti e skrupuloz, që vetes di t’i kërkojë më tepër se lexuesit. Vepra e tij s’ka nevojë për tjetër gjë përpos mirëkuptimit”.Shpëtim Këlmendi, shkrimtar“…Dibra ka një dorëshkrim dhe mjeshtëri prozatori nga më brilantet në letrat shqipe”.
Shkëlzen Maliqi, studiues arti
- “Parabolat e Ridvan Dibrës, për nga sintetizimi dhe vrullimi i imagjinatës, të kujtojnë parabolat e Kafkës apo skicat – enigma të Apdajkut. Dhe këtë ngjajshmëri e përmendim me kuptimin e mirë që kanë paralelizmat në fushën e letrave, si ngjajshmëri tipologjike, lidhur me një dukuri të re në letërsinë tonë”.Bashkim Shehu, shkrimtar
- “Ridvan Dibra dëshmon se letërsi nuk mund të bëhet vetëm duke përpjekur kokën pas muresh të trashë temash e konfliktesh madhore, nacionale apo social – politike. Për të letërsia është tekst i cili komunikon me anë sugjerimesh, që e braktis që në krye të herës denotacionin e fjalës, duke i ngritur përmendore konotacionit të saj. Ai ndjek, zhvillon dhe luan ndër çelësa të rinj lojën e dikurshme të fjalës së Ernest Koliqit me tregimet e tij të famshme të viteve ’30…”Stefan Capaliku, dramaturg
- “… Te vepra e Dibrës, jehona narrative – ligjërimore sikur vjen nga “Ferma e kafshëve” e Xhorxh Oruellit apo nga proza e Xhojsit. Tek e fundit, letërsisë shqipe në Shqipëri i ka munguar një diskurs i tillë, modalitetet e tilla ligjërimore dhe transformimet e tilla narrative”.Prend Buzhala, kritik
- “…Dibra ka thyer tabutë tematike që e mbizotëronin realizmin socialist të letrave shqipe. Në këtë kontekst, mund të thuhet se ai është ndër ata që kanë rimëkëmbur vetëdijen krijuese se objekti tematik është i shumëngjyrshëm dhe me mundësi të pakufizuara qasjesh e përkufizimesh”.Kujtim Rrahmani, shkrimtarE-mail: r-dibra@unishk.albnet.net
Krijimtaria:
- Plagë të Moisiut…
- Rrëzimi i monumentit
- Dhjetë histori
- Lumenjtë
PLAGËT E MOISIUT
Të gjithë e kanë harruar Seforën, gruan e Profetit.
Po shpalosen qiejt si fletët e librit,
Zoti im.
Të zverdhur nga koha
Por unë them më shumë nga shfletimi i përditshëm
Diku të përthyer, diku të grisur
Nga vetëtimat dhe padurimi ynë.
Ne prapë të verbër si në fillim,
Zoti im.
As edhe një fletë s’ditëm ta lexonim
As edhe një rrjesht, as edhe një germë
Thjesht sepse kërkuam larg dhe lart
Kur alfabeti mësohej afër dhe gjithkund.
Ne prapë të shurdhër si në fillim,
Zoti im.
S’ditëm ta dëgjonim zërin tënd
Habitur ndër një mijë e një zëra të rremë
Kur gjithçka qe kaq e lehtë dhe e thjeshtë
Mjaft që të ulnim kokën e të dëgjonim frymën tonë.
Ne prapë të uritur si në fillim,
Zoti im.
Thjesht sepse lakmuam pjergullën e fqinjit
Dhe kurrë s’e bekuam barin tonë të egër
As globin që s’duhej ta kafshonim
Nxitimthi si mollën e papjekur.
Ne prapë të vetëm si në fillim,
Zoti im.
Hapërdarë gjithandej si kokërrizat e rërës
Prej erës që e ngritën bulçitë tanë
A si fëmijë jetimë pendestarë
Pse ngritën dorë e vranë prindërit.
Ne prapë në pluhur si në fillim,
Zoti im.
Ndër buzët tona, në mushkëritë është pluhuri
Edhe kur fluturojmë kinse lart e larg pluhuri na ndjek
Thjesht sepse përtojmë a harrojmë
Të pastrohemi para çdo nisjeje.
Ne prapë të pastrehë si në fillim,
Zoti im.
Shemben pa u ngritur kasollet tona
As një mijë vjet s’i durojnë zemërimit tënd
Teksa ne fajësojmë me radhë
Herë muret, herë themelet, herë çatinë.
Ne prapë të etur si në fillim,
Zoti im.
Me buzët shkrumb të çara si gushti
Ia thamë burimet jetës një e nga një
Lakmuam e sajuam mandej
Burime të panumurt gjaku.
Ne prapë të paditur si në fillim,
Zoti im.
Thjesht sepse hodhëm hapin e dytë para të tretit
Dhe thamë fjalën e parë pas të dytës
Kështu edhe dituria jonë s’është gjë tjetër
Veçse korigjim i gabimeve të bëra dikur.
Ti prapë gjithkund
Dhe ne prapë askund,
Zoti im.
Arsyet e gjakut i shpërfillëm të gjitha
Harruam edhe britmën e të pikëlluarve
Harruam se plagët e armiqëve një ditë
Dhëmbin më fort në gjoksin tonë.
Dhëmbin në gjoksin tim,
Zoti im.
PLAGA E PARË: GJAKU
Ti trembesh prej gjakut më shumë se prej hijeve, Seforë
Gjakut që s’ka emër, që buron prej plagës së freskët
Gjakut që ndrit njëlloj në të gjitha plagët
Gjakut që s’diti kurrë të bëhet ujë,
Porse uji bëhet gjak,
Sefora ime.
Mjafton ta godas me shkopin tim të gjarpërt
Me vullnetin tim të egër desha të them
Bam-bam-bam
Bam-bam
Bam.
Shih si u përgjakën lumenjtë dhe të gjithë ujërat e tjerë
Bora po shkrihet dhe pikon gjak
Hejtë majëmprehtë gjak pikojnë
Pikë-pikë-pikë
Pikë-pikë
Pikë. Kuptojeni tashti çmimin e ujit
Dhe lëreni qëllimin tim të shkojë
Ju buzë të çara dhe ju toka të thara
Ju gjokse të etur dhe ju peshq të uritur
Harruat se prej ujit më nxorën bashkë me emrin:
Ishte jeta në fillim
Vdekja erdhi fill pas.
PLAGA E DYTË: BRETKOSAT
Ti trëmbesh prej moçalit më shumë se prej gjakut, Seforë
Moçalit që i thonë harresë dhe mungesë vëmendjeje
Moçalit të verdhë që bën zap gjelbërimin
Si çasti përjetësinë.
Moçalit që pjell përbindësha,
Sefora ime.
Gjithfarë zvarranikësh të plogësht e neveritës
Turlifarë zambakësh shumëngjyrësh e helmues
Lloj-lloj dihatjesh të gjitha të përbaltura
Dhe në fund bretkosat emblematike:
Ndjellur prej shkopit tim të gjarpërt
Prej vullnetit tim të egër desha të them.
Ngjiten dhe hyjnë në shtëpinë tënde, Seforë
Në dhomën ku ti fle
Në shtratin tënd futen
Trazojnë çarçafët e bardhë
Dhe gjumin tënd të paqtë
Me kuatjet e tyre të jargura
Kuak-kuak-kuak
Kuak-kuak
Kuak.
Kur zotat bëjnë luftë mes tyre
Njeriu duhet të bëjë paqë me veten,
Sefora ime.
PLAGA E TRETË: MUSHKONJAT
Ti i trembesh prej shkakut më shumë se prej pasojave, Seforë
Shkakut që jam unë a dikush tjetër brenda meje
Çka ndodh rrallë, fort rrallë me njerëzit
Dhe ndoshta kurrë me bijat e evës.
Shtjellat e pluhurit tash janë re mushkonjash,
Sefora ime.
Mbi fytyrën tënde dhe mbi trupin tënd të gjatë
Mbi buzët e tua dhe mbi gjinjtë e tu të vegjël
Mbi gjumin tënd dhe mbi ëndrrat tua të virgjëra
Mbi heshtjen tënde dhe mbi durimin tënd hyjnor
Mbi lotët e tu dhe mbi gazin tënd të rrallë
Mbi amësinë tënde dhe mbi frutin tënd të pakët
Mbi rrënjët tua dhe mbi trungun tënd të gjelbër
Mbetur kanë gjurmët gri të pickimeve,
Sefora ime.
PLAGA E KATËRT: MIZAT
Të vegjlit janë gjithkund dhe bezdisin shumë, Seforë
Si kokërrizat e rërës së verdhë mes gishtërinjëve
A si fjalët dhe ngjarjet e përditshme
Që mund edhe të mos ishin,
Kjo re mizash është qefin vdekjeje,
Sefora ime.
As plagë, as kafshim dhe as helm
Mbi trupin tënd të bardhë e të mermertë
Ose të tria njëherësh por diku nën lëkurë
Aty ku ndjeshmëria dhemb si mëkati i pakryer
Dhe ku fillimi projektohet si fund i pritshëm.
Se vdekja ndodh rrallë të vijë
Pa e thirrur më parë ne vetë,
Sefora ime.
PLAGA E PESTË: KAFSHËT
Dikur kam folur për ty si për kafshët, Seforë
Duke gjetur tek to gjithçka tënden
Ose tek ti gjithçka tyren, njëlloj është.
Flas për kohët kur ti thirreshe natyrë
Ose natyra grua, njëlloj është.
Por kafshët vdiqën të gjitha,
Sefora ime.
Vdiqën në ty, pikëllueshëm, një nga një
Vdiq hijeshia e kuajve fushave nën muzg
Vdiq sakrifica e devesë në shkretëtirën e verdhë
Vdiq naiviteti i gomerëve teksa përtypnin gjëmbaçë
Vdiq mirësia e deles dhe pjelloria e lopës vdiq.
U këputën një e nga një
Ose isha unë që i këputa me radhë
Fijet që të lidhnin me natyrën,
Sefora ime.
RRËZIMI I MONUMENTIT
– tregim –
Monumenti duhet rrëzuar. Për një mijë e një arsye. Po ju kujtoj vetëm dhjetë prej tyre, të cilat, gjithsesi, mund të mos jenë kryesoret:
1. Është i madh, tepër i madh, dhe si i tillë lëshon gjithandej një hije të rëndë e të zezë, e cila (sidomos në pranverë, kur njerëzit janë të dëshiruar për diell) bëhet fort e padëshirueshme.
2. Është ngritur në qendër të Egobokës, krejt në qendër, dhe si i tillë tërheq vëmendjen e të gjithëve, vëmendje që (sidomos muzgjeve, kur dielli mërgohet) mund të përqendrohet edhe te monumentet e tjerë.
3. Është i vjetër, tepër i vjetër, dhe si i tillë kuturbon gjithandej një duhmë të rëndë, e cila (sidomos në të zbardhur, kur njerëzit janë të vëmendshëm ndaj aromave të reja) bëhet fort e neveritshme.
4. Është themeldobët, tepër themeldobët, dhe si i tillë priret sa djathtas majtas, prirje që (sidomos në ditë të paqëndrueshme, kur fryjnë stuhi të forta) bëhet fort e rrezikshme.
5. Është punuar pa shije, tepër pa shije, dhe si i tillë pjell gjithandej kopje të tijat, të cilat (sidomos tashti, kur skulptorët janë të lirë të gdhendin ç’të duan) mund të mos ishin kaq të ngjajshme me origjinalin.
6. Është ngritur nxitimthi, tepër nxitimthi, dhe si i tillë krijon iluzionin se gjërat e mëdha mund të sajohen shpejt, iluzion që (sidomos natën, kur ëndrrat kanë pushtetin) bëhet fort joshës.
7. Është sajuar prej një materiali të dyshimtë, tepër të dyshimtë, dhe si i tillë ngjall debate për origjinën, origjinë që (sidomos darkave, kur njerëzit janë të ngeshëm) bëhet fort e diskutueshme.
8. Është zgavrruar e ngrënë, tepër është zgavrruar, dhe si i tillë po bëhet çerdhe për lloj – lloj shpendësh, të cilët (sidomos në periudhat e shumimit, kur vërshojnë mizëri) glacojnë gjithandej.
9. Është ndryshkur e shfytyruar, tepër është ndryshkur, dhe si i tillë ka humbur shkëlqimin fillestar, shkëlqim që (sidomos tashti, kur mbijnë gjithandej monumente të rinj) kujtohet fort rrallë.
10. Është rrjepur nga përkëdheljet e shikimet, tepër është rrjepur, dhe si i tillë ka humbur linjat e herëshme, linja që (sidomos dikur, kur ishin të rrallë monumentet) lakmoheshin fort shpesh.
1. Është i madh, tepër i madh, dhe si i tillë lëshon gjithandej një hije të plotë e të dendur, e cila (sidomos në verë, kur dielli djeg e zhurit pamëshirshëm) bëhet fort e dëshirueshme.
2. Është ngritur në qendër të Egobokës, krejt në qendër, dhe si i tillë tërheq vëmendjen e të gjithëve, vëmendje që (sidomos muzgjeve, kur dielli mërgohet) mund të shpërqendrohet te monumentet e tjerë.
3. Është i vjetër, tepër i vjetër, dhe si i tillë përhap gjithandej një aromë të fisme, e cila (sidomos në të zbardhur, kur njerëzit janë të vëmendshëm ndaj erërave të reja) bëhet fort e këndshme.
4. Është themeldobët, tepër themeldobët, dhe si i tillë priret sa djathtas majtas, prirje që (sidomos në ditë të paqëndrueshme, kur fryjnë stuhi të forta) bëhet fort mbresëlënëse.
5. Është punuar pa shije, tepër pa shije, dhe si i tillë stimulon gjithandej ngritjen e monumenteve të tjerë, të cilët (sidomos tashti, kur skulptorët janë të lirë të gdhendin ç’të duan) mund të ishin krejt të ngjajshëm me origjinalin.
6. Është ngritur nxitimthi, tepër nxitimthi, dhe si i tillë dëshmon se gjërat e mëdha mund të sajohen shpejt, dëshmi që (sidomos natën, kur ëndrrat kanë pushtetin) bëhet fort joshëse.
7. Është sajuar prej një materiali të dyshimtë, tepër të dyshimtë, dhe si i tillë ngjall debate për origjinën, origjinë që (sidomos darkave, kur njerëzit janë të ngeshëm) bëhet fort enigmatike.
8. Është zgavrruar e ngrënë, tepër është zgavrruar, dhe si i tillë po bëhet çerdhe për lloj – lloj shpendësh, të cilët (sidomos në periudhat e shumimit, kur vërshojnë mizëri) cicërojnë gjithandej.
9. Është ndryshkur e shfytyruar, tepër është ndryshkur, dhe si i tillë ka humbur shkëlqimin fillestar, shkëlqim që (sidomos tashti, kur mbijnë gjithandej monumente të rinj) kujtohet fort shpesh.
10. Është rrjepur nga përkëdheljet e shikimet, tepër është rrjepur, dhe si i tillë ka humbur linjat e herëshme, linja që (sidomos dikur, kur ishin të rrallë monumentet) përbuzeshin fort shpesh.
Kurse të tretit, më plakut e më pak entuziastit, iu la një detyrë disi urithore: gërmimi përreth e dobësimi i themeleve.
Rrëzimin përfundimtar, mandej, mund ta bënin fare lehtë edhe fëmijët.
Në të ardhmen, pas shumë e shumë kohësh, kur ata të tre të jenë kalbur nën dhè dhe kur Egoboka të ketë nevojë për një monument të ri në qendër të saj, do të shpërthejnë debate të ashpra rreth faktit se kush e meriton atë: dy të rinjtë entuziastë, apo urithi?
mars – prill 2003
DHJETË HISTORI ANTIPOSTMODERNE
1. Është dimër. Diku dëgjohet një krismë e thatë dhe fill mandej, i vetmi budalla që ka mbetur në qytet, shfaqet krejt lakuriq nëpër rrugët e heshtura, duke ulërirë me të madhe:
“Kanë vrá Zotin! Kanë vrá Zotin!”
Dy policë trupmëdhenj afrohen sakaq, e shembin të krisurin përtokë dhe e rrahin pamëshirshëm mu para syve kureshtarë të kalimtarëve të rastit, të cilët nuk e kanë aspak të qartë shkakun e vërtetë të gjithë asaj dhune mbi një budalla të mjerë: rrihet për fjalët që tha, apo se u shfaq krejt lakuriq? Vetëm një biondinë me sy të jeshiltë, që e ka hedhur shikimin si lak diku nën kërthizën e budallait, i thëret më shumë vetes se të tjerëve:
“Po vrasin një njeri! Po vrasin një njeri!”
2. Ata të dy vendosën të mbillnin lule në shkretëtirën e akullt, duke e braktisur përfundimisht oazin thuajse të shterur. I treti e shpërfilli përfundimisht shkretëtirën e akullt dhe e bindi veten të mbillte lule në oazin thuajse të shterur.
Për çudi, asnjëri prej të treve nuk u kujtua se farat që mbanin prej kohësh me vete, ishin kalbur nga lagëshira dhe vështirë të mbinin edhe në viset më pjellore.
3. Dielli djeg gjithkund nëpër tokën e zhveshur dhe ai e quan veten njeri me fat kur dallon i pari hijen që lëshon monumenti. Nxiton e struket aty, duke shijuar përparësitë e të qënit i vetëm në hije dhe duke mëshiruar të tjerët, që digjen nën diell. Kështu për disa kohë. Porse vjen një çast dhe hija shmanget paksa. Lëviz edhe ai bashkë me hijen. Hija shmanget prapë. Shmanget edhe ai. Kështu disa herë me radhë. Derisa ai e gjen veten në pikën e fillimit. Domethënë aty ku është nisur. E kupton se, në ndjekje të hijes, ka bërë një rrotullim të plotë përqark monumentit. Kështu edhe të nesërmen. Të pasnesërmen… Në të gjitha ditët. Derisa vjen një çast kur ai e bind veten se dita e tij merr kuptim vetëm nga ai rrotullim i plotë përqark monumentit. Edhe në kohë të vrenjtur e me shi. Në ditë pa diell e pa hije. Deri në një çast kur i neveritet vartësia dhe i ka lakmi të tjerët, që rrotullohen vetëm përqark vetes së tyre.
Porse është vonë për të ndryshuar: të gjithë tashmë e njohin si sateliti i monumentit.
4. Ka sajuar një fjalëkryq të mrekullueshëm: elegant e enigmatik deri në çudi. Me dhjetra e qindra specialistë fjalëkryqesh lodhen e djerësijnë mbi të, por pa ia dalë të gjejnë kurrfarë zgjidhjeje.
Sajuesi dinak i fjalëkryqit, më enigmatik (në dukje) se edhe vetë sajesa e tij, struket në qoshe e zgërdhihet: zgjidhjen nuk e di as ai vetë.
Shumë e shumë vite më vonë do të sqarohej se ai fjalëkryq kishte qenë i shtirur, pa kurrnjë zgjidhje.
5. I thanë se gardianët kishin vdekur të gjithë dhe se ai mund të dilte nga burgu pa e mbaruar të plotë dënimin. Ishte një ditë e paqtë pranvere (njëra prej atyre ditëve, kur mund të besoje gjithçka e gjithkënd) dhe dielli ia dilte të ishte i pranishëm edhe në qelinë e ngushtë e të lagësht. Ai u besoi të tjerëve dhe përtueshëm, duke hequr këmbët zvarrë, iu afrua derës. Porse ajo, njëlloj si më parë, vazhdonte të ishte e mbyllur.
Që përtej hekurave të ndryshkur, dikush i tha se gardianët ishin varrosur bashkë me çelësat e qelive.
Ishte një ditë e paqtë pranvere dhe besohej gjithçka e gjithkush.
6. “Jam pa komplekse. Pa as edhe një”, thotë biondina me sy të jeshiltë dhe, e hipur mbi një pod të lartë, e epshme e krenare porsi panterë, zhvishet lakuriq para syve të etur të turmës kureshtare.
Pak më tej, krejt jashtë vëmendjes së turmës, një qen rrugësh rreket të mbulojë me këmbët e pasme të pagërat e veta.
7. Kishte ndodhur jo rrallë që ndonjëri prej vagonëve të mbramë (zakonisht i fundit) të harrohej pa u lidhur dhe treni i muzgut të nisej pa to. Kurse rasti i sotëm, kur lokomotiva qe nisur e vetme, ishte krejt i veçantë.
Edhe pse e kishte ëndërruar e pritur prej kohësh një rast të tillë, mashinisti u ndie i paaftë ta përjetonte lirinë e çastit: ishte thuajse e pamundur të çaje përpara, kur nga pas nuk të ndiqte gjë.
Qoftë edhe një vagon i vetëm.
8. Ndodhi pikërisht ajo që pakkush e kishte parashikuar: në Egobokë filluan të këndojnë të gjithë. Edhe pse të rreckosur e të pangrënë, edhe pse me gjyshër e stërgjyshër bëlbacukë, egobokasit e rinj këndonin gjithë ditën e lume, nga mëngjesi deri në darkë, pa e vrarë mendjen aspak për bezdinë e madhe që u shkaktonin fqinjëve, të cilët, nga ana e tyre, i afroheshin këngës fort rrallë, vetëm në raste festash të shënuara.
Ndërsa turmat e leckosura të këngëtarëve këndonin e zhgërryheshin nëpër baltovinat e pasosura të Egobokës, mungonin thuajse krejt duartrokitjet. Sepse gjithsekush ishte i zënë me këngën e vet.
Vetëm në të rrallë dëgjoheshin ndoca kuatje të vetmuara bretkosash.
9. Beduini i regjur ndër udhëtime, më entuziast e patetik se kurrë, ka mbledhur rreth vetes një turmë beduinësh të rinj (thuajse të papërvojë), të cilëve u flet plot pasion (edhe pse disi të shtirur) rreth shkretëtirës dhe mrekullive të saja: dunave që Zhvendosen Zhurmshëm, Mirazheve që Mashtrojnë Mistershëm, Oazeve që Ofrojnë Orakuj etj. etj.
Diku nga fundi i Rrëfimit, beduinin Rrëfimtar e zë etja dhe kolla. Ashtu mes gulçeve, ai i Troket Tri herë Tryezës dhe, sakaq, një Kamariere Kofshëtrashë sjell një gotë me ujë të kristaltë. Brenda notojnë copa të vogla akulli.
Beduini ynë përqendrohet aq shumë në shuarjen e etjes së tij, saqë nuk e vë re zhgënjimin në sytë e të rinjëve.
10. Një Mi i Murrmë, qimEndritur e topolak, del nga strofulla e vet dhe nis e Endet gjithandej-i Etur për hapsira e përvoja të reja. Teksa Hedh Hapat ngadalë, vigjilencën e Mban të Mprehur në kulm: e kanë porositur me qindra herë t’u ruhet dy armiqve të rrezikshëm: maces dhe kurthit.
Vonë, shumë vonë, kur ai mi qimendritur e topolak ka bredhur gjithandej e ka Provuar Plot Përvoja gjithfarësh (duke iu ruajtur mjeshtërisht dy armiqve të rrezikshëm), bie papritur në një kurth të tretë: i rritet etja për hapsira e përvoja të reja dhe nuk ka më kurrfarë dëshire të ktheheT në strofullën e vet.
Diku, në një qoshe, ndrisin sytë e maces.
Pak më tej, pret një kurth i ngrehur.
janar – mars, 2003
LUMENJTË
Pranë vendlindjes, aty ku priten hijet e kështjellës dhe të malit, takohen tre lumenjtë.
1.
Ujërat dëshmojnë praninë tonë
Dhe tënden dhe të natyrës dhe të hyjnisë
Nuk ka rëndësi forma që derdhet ndër gishtërinj
Ndjesitë kurrë s’marrin trajtën e njeriut
Si uji atë të enës
Ato përvidhen anash si hijet
A mbyten diku në qendër
Veç uji mbetet ujë në përjetësi
Rastësitë ia ndërrojnë emrin dhe fatin e parathënë
Për shembull emër dhe fat loti
Emër dhe fat gjaku për shembull
Për shembull emër dhe fat vese
Teksa poseidoni vigjëlon mbi gjithçka
Ndan hiset me drejtësi perëndie
Në fund krejt në fund s’kujtohet për llogaritë
Atëherë ujërat guxojnë e harbohen
Burojnë poshtë dhe derdhen sipër
Përmbytin nënshtrimin
Nënshtrojnë përmbytjen
Harrojnë fillesën dhe gjuhën e barit
S’e matin hapin dhe thyhen ndër prita
Bëhen pa e ditur robër të çastit
Shijojnë në ekstazë magjinë e kataraktit
Të nesërmen kujtohen për hënën e mbytur dje
Hënën që dremit mbi kurrizin e vrarë të një trofte
Kur ja edhe deti
Por vonë është tash për ujërat
Vonë për vesën të tretet mbi e nën bar
Për gjakun t’i fshihet plagës vonë
Vonë për lotin të struket nën e mbi sy
Atëherë ujërat s’janë më ujë
Janë dremitje të amullta që ecin veç drejt
U druhen kthesave si poetët fakteve
Strehë kalbësirash e rastesh të pashijuara
Në pritje të provojnë orgazma meandrash
Kjo ndodh një herë në një mijë metra
Por unë thashë se s’ka rëndësi forma
Ujërat janë si shpirtërat pa ngjyrë dhe pa trajtë
2.
Kiri jam laku në qafën time
Shpërthimi i beftë dhe harrimi i origjinës
Trilli i çastit dhe vrasja e vetëdijes
Sajesë pasionesh që zbesin maleve
Porosishë e urdhërash që pikojnë prej qiellit
Thirrjesh të lashta që poshtë dheut
Gurëzit i lëmon padurimi im
Kthehen në rërë mandej vjen asgjëja
Pendesa s’më vret është ves brigjesh
Koha më rrëshqet si shkumë përsipër
Luaj me pritat mandej dhunoj varret
Dehem me veten derdhem te të tjerët
Kafshoj të tjerët derdhem te vetja
Braktis shtratin mandej rrënoj urën
Çmoj turbullimin përbuz kthjelltësinë
Kapërthehen ujërat koka synon bishtin
Nuk dihet fillesa fundi jo se jo
Pajtoj kundërshtitë copëtoj thelbet
Lakmoj të ngjitem qiellit përpjetë
A të kthehem mbrapsht drejt origjinës
S’njoh ujëra të tjerë jam uji i botës
Derdhem ku buroj buroj ku derdhem
Tall ligjësitë qesh me porositë
Shoh mospërfillës nimfat brenda meje
S’ndiej nevojë për asnjë shpirt mbrojtës
Ylberët nuk rrinë gjatë mbi mua
Sa ngrihen shemben nga vaji i brigjeve
Vetëm ura hijesh pranoj mbi vete
Fantazma të thinjura në kërkim të vaut
Një ëndrre që guxoi e hyri te unë
Gjarpër iu mbështolla rreth trupit e qafës
Helmova mollët dhe veten fill pas
Shterrova një gji që pikte mbi mua
U talla me etjen shkërmoqa rrënjët
Ngopur me besim etur për frikë
Pasqyrë nuk gjeja të shihja veten
Qiejt shembur qenë të gjithë
Harruar kisha një plasë dheu
Gojë e hapur fundi i parathënë
3.
Drini jam kiri fati e mallkimi
Ujërat që mbysin dhe falin veten
Dyshoj te brigjet përçmoj ledhet
Gurëzit rënkojnë diku poshtë meje
Lëmuar njëtrajtshëm gjer në neveri
A mos rënkoj unë diku sipër tyre
Unë që vuaj vullnetin tim të egër
Që kafshon kur puth
Dyzuar si brirët e kaut
Dhe puth kur kafshon
I bardhë kur buroj i zi kur derdhem
Ose e kundërta mirë nuk më kujtohet
Velur prej ritmesh mijëvjeçare
Burgosur në vete njëlloj si mes grykash
Diku bëhem dritë
Pak më vonë mallkim
Trungje të kalbur mbart mbi shpinë
Edhe kufoma në kohë të liga
Më thonë kthehu majtas
Më thonë kthehu djathtas
Kthehu pas më thonë
Bëhem çoroditja. Mbytem në vete
Porse vjen një gjethe e njomë si brumi
Llastohet në mua pas saj dhe shumë të tjera
Shtresohen nën ujëra a diku në brigjet
Harliset mbi to si fjollë tymi
Dëshira ime që s’mbështetet kund
E zezë tek rrënjët e kaltër në majë
Ose e kundërta njëlloj është
Bishë veshëngritur asnjëherë e ngopur
Nisjen kam harruar
Rruga më lodh
Fundi më tremb
Ikën pranvera zbutem si qëngj
Brigjeve të mia endem
Ndër shtjella të rrejshme tretem
Ndër guva të zeza vritem
Meandrash gënjehem e ringjallem
4.
Buna jam kiri jam drini dhe të gjithë ujërat e tjerë
Ujëra të kulluar si loti ose të ndenjur si shpresat
Të pabesë si vetëtimat ose të afërt si avujt e kafesë
Më s’dyshoj te thirrja e detit as te bekimi i liqenit
S’më dhëmb plaga që la hija e kështjellës mbi kurrizin tim
Veçse më kruhet rrallë sidomos në të hyrë të vjeshtës
Teksa ishujt s’janë më ishuj siç ishin dje për shembull
Dhe hëna ndryhet në vete si breshka në zhguallin e saj
Ose mbytet në ujërat e mia siç ndodh edhe me troftat për shembull
Pulëbardhat ende guxojnë në të rrallë edhe ndonjë pelikan i vetmuar
Edhe shelgjishtet po ato sa krehin flokët mbi mua
Vetëm unë u druhem thellësive të mia të zeza e të pabesa
Ose stinëve të tilla sepse në verë gjithçka është ndryshe
Në verë edhe fëmijët i bien mes për mes trupit tim të mpakur
Edhe gra të rrënuara zbresin maleve në verë te unë
Lajnë rrobat në verë dhe përgojojnë jetët e tyre pa ngjarje
Tregojnë sekretet në verë dhe presin shpërblimin prej meje
Por unë nuk kam kohë të humbas asht siç nuk kam kohë të ngutem
Gjithçka zhgënjehet prej meje në verë them vetëm në verë
Hëna për shembull kur përgjaket në shtratin tim të ashpër
Ose peshkatari që e zë me dorë gjahun e tij të ëndërruar prej kohësh
Pa provuar magjinë e karremit që mashtron dhe të pritjes që ushqen shpresën
Edhe shelgjishtet nuk gjejnë pasqyrë në verë mbesin thjesht me veten
Gjithçka zhgënjehet prej meje në verën shkrumb në verë thashë
Vetëm mlyshat e përgjumur e dinakë fërkohen pas zajesh të verdhë në verë
Si zgjyrën e tepërt kruajnë nga shpinat hënën në verë
Por vera është vetëm një sepse unë kam edhe stinët e tjera
Stinët që më shtyjnë drejt detit shpesh dhe pa dëshirën time
Thashë dëshirën vullneti është ves lumenjësh të tjerë
Të harruar qyshkur prej meje ose të mbytur diku brenda meje
5.
Shtretërit dëshmojnë kalimin tonë
Thirrjen e detit dhe rrugën drejt tij
Gjurmët që lamë pas e punët që bëmë
Nuk është e lehtë t’i lexosh heroglifet e mbetura
Mbi lymin e trashë e të zi
Ngatërruar duken mesazhet me trillet e rrjedhjes
Rrënjët janë flokë të pakrehura femre
Menjëherë pas zgjimit nga ëndrra e frikshme
Ose gjarpërinj të vdekur shekuj më parë
Janë rrënjët përzier si hiri i dëshirave
Shpejt është t’i lexosh heroglifet e mbetura
Brigjet ashtu të paqëndrueshëm nuk të ndihmojnë
As urat e llojllojshme hedhur sipër tyre
Shenja të tilla të shpien në shtigje të rremë
Ku ende ruhet kujtimi i ujërave
As shirat që ndoten rrugës nuk të ndihmojnë
Qiejt zbresin të gënjeshtërt përmes tyre
Më shumë si kopje të zbehta të origjinalit
Thashë se nuk është e lehtë leximi i heroglifeve
Me shijen e njelmët të ujërave përsipër
Edhe nëse i beson dorës që shkroi krejt pa qëllim
Prapë nuk është i lehtë leximi i heroglifeve
Ose është i thjeshtë por krejt i pamundur
Si zbardhja e ëndrrës së mbrëmshme për shembull
Interpretimin e së cilës e bën zgjuar
Thashë për heroglifet mbetur në lymin e zi
Tjetër është me shenjat gdhendur në shkëmb
Me to fëmijët mësojnë të lexojnë
qershor, 1997
— rekomanduar për Shkoder.net… nga Lek Gjoka, Florida
