“Deklarata e Qemal Stafës në hetuesi: “Përse unë nuk jam komunist”

— nga Dashnor Kaloçi, “Gazeta Shqiptare” – 12 prill 2003

Disa njerëz të shtuem nga një ambicje personale vazhdojshin akuzat e tyne pranë drejtorisë së Gjimnazit dhe pranë institutesh të tjera. Çështja merr përpjestime të mëdha gjer sa zgjon interesimin e Ministrisë kompetente e cila pyet në mënyrë rezervate Drejtorinë e Gjimnazit. Drejtori përgjigjet tuj akuzue të nënshkruemin si komunist. I nënshkruemi porsa merr vesht këtë veprim, paraqitet në Drejtori për me e kundërshtue këtë gjest dhe merr sigurinë nga titullari se raporti i dërguem në Ministri ishte në favor t’im.

Zoti Anton Deda tue mos harru mëninë personale kundrejt një djaloçi gjashtëmbëdhjet vjeçar, dërgon një shkresë Drejtorisë së Gjimnazit të Tiranës tue më cillësuem si komunist, pa pasë asnjë dokument provues. Në vitin 1936-37 i nëshkruemi zgjidhet drejtor i degës letrare në shoqninë “Fryma e Re” të studentave të gjimnazit të Tiranës. Drejtori i atëhershëm i gjimnazit z. Beniamin Dashi, për arsye që nuk u kuptuen, anuloi zgjedhjet e këshillës. Edhe këtë herë i nënshkruemi akuzohet si komunist, megjithëse nuk ekziston asnjë dokument provues. Kur në Gjimnazin e Tiranës u dogjën regjistrat, drejtoria e atij Instituti, paraqet të nëshkruemin si të dyshimtë. Më vonë me zbulimin e fajtorit, u pa qartë se një nxanës që ka përfundime të pëlqyeshme në mësimet dhe sjellja e të cillit aprovohet nga të gjithë profesorat, nuk ka aspak nevojë të humbi gjurmat e përfundimevet të mundimit të tij, të shënuem në regjistrat e shkollës. I vetmi vit shkollor në të cilin nuk më është drejtuem akuza si komunist, asht viti 1937-38″.

I pandehuni Qemal Stafa. Kështu shkruhet midis të tjerash në deklaratën e Qemal Stafës që mban datën 21 gusht të vitit 1938, të cilën ai e ka bërë dhe firmosur me dorën e tij përpara hetuesëve të burgut të Elbasanit, ku mbahej i izoluar duke u akuzuar si komunist. Po çfarë shkruhet në pjesën tjetër të deklaratës së bërë nga Qemal Stafa, nga kush u akuzua ai si komunist dhe cilat janë shpjegimet e dhëna prej tij në atë deklaratë se përse ai nuk është komunist dhe ku protestoi ai ndaj atyre akuzave që i bëheshin duke e cilësuar si komunist? Si u censurua ajo deklaratë e Qemalit gjatë viteve të regjimit komunist të Enver Hoxhës, në librin “Qemal Stafa” të autorit N. J. duke u përdorur vetëm një paragraf i saj i shkëputur nga konteksti i plotë që ia ndërronte tërsisht kuptimin e saj.

Falsifikimi në librin “Qemal Stafa”

Një nga shkrimtarët që para viteve ’90 u ngarkua për të shkruar mbi jetën e Heroit të Pupullit Qemal Stafa, ka qenë N. J. i cili botoi librin “Qemal Stafa” (Jeta dhe lufta), që është më i ploti për jetën e heroit të famshëm me të cilin është personifikuar dita e 5 majit që simbolizon dëshmorët e Shqipërisë. Në atë libër i cili deri në gushtin e vitit 1982 u ribotua tre herë, deklarata e Qemal Stafës e bërë në gushtin e vitit 1938 në hetuesinë e Elbasanit, ku ai jep shpjegime të hollësishme se pse nuk është komunist e në çfarë rrethanash dhe kush ishin ata që ia kishin bërë ato akuza, është censuruar dhe është vënë vetëm një pjesë e vogël e saj. Në atë paragraf prej 11 rreshtash të shkëputura nga fillimi i deklaratës, (fq. 42) nuk del dhe nuk kuptohet asgjë nga deklarata e plotë dhe ajo është ndërprerë aty, sepse në të gjitha paragrafet e tjerë që vijojnë më pas e deri në fund të saj, në çdo rresht të shkruar, Qemal Stafa jep shpjegimet e nevojshme se nga i kanë ardhur ato akuza që e cilësojnë si komunist dhe si ka protestuar ai kundër tyre.

Me të drejtë mund të thuhet se Qemal Stafa në atë deklaratë të dhënë para hetuesve, (të cilën po e botojmë të plotë në këtë shkrim) e ka mohuar qënien e tij si komunist, në mënyrë që të lirohej nga burgu, siç është dhe e vërteta që ai u lirua më pas. Si fillim, kjo është një llogjikë më se e pranueshme, mirpo po të shohim më pas se çfarë është thënë për Qemal Stafën dhe çfarë fjalësh i janë atribuar atij, nxjerrim konkluzionin se ajo deklaratë e Qemal Stafës, është më se e vërtetë dhe në atë kohë Qemali nuk ka qenë komunist dhe nuk ka pasur asnjë lidhje me idetë apo celulat komuniste të asaj kohe që vepronin në Shqipëri. Për këtë gjë po iu referohemi disa fakteve të cilat tashmë janë të njohura për këdo, sepse ato janë thënë dhe shkruar para viteve ’90, duke pasur parasysh edhe librin e autorit N. J. i cili siç thamë më lart është konsideruar si libri më i plotë mbi jetën e Qemal Stafës.

A e pranoi Qemali akuzën në gjyq

Është thënë se në gjyqin e 4 shkurtit të vitit 1938 që u zhvillua në Bashkinë e Tiranës ku ishin të pandehur 53 persona që akuzoheshin si komunistë, Qemal Stafa deklaroi se ishte komunist dhe e pranoi të gjithë akuzën që i bëhej. Ai deklarim i Qemalit, aty jepet vetëm me katër rreshta ku thuhet: “Jam komunist i bindun dhe deklaroj se vetëm komunizmi do ta shpëtojë masën e punëtorisë që sot ndodhet e shtypun jam i sigurtë se çfarë do që të ndodhë, ne komunistët do ta shpëtojmë Shqipërinë”. (N. J. fq. 177)

Kemi të drejtë të supozojmë dhe besojmë se ajo deklaratë është e sajuar dhe kjo për disa arsye: Sëpari, po të ishte e vërtetë deklarata e Qemalit, ajo do të ishte botuar me faksimile dhe e plotë, e jo vetëm katër rresha sa janë vënë aty, ku nga pikat e vëna lihet të kuptohet se ajo deklaratë është me e gjatë. Por edhe këtij supozimi dhe arsyetimi më se llogjik, autori i librit (N. J.) apo dhe të gjithë ata që janë marrë me përgatijen e botimin e librit në fjalë, për ato fjalë që i kanë vënë në gojën e Qemal Stafës, janë kujdesur që të mos lënë dyshime. Kështu në fundin e fq 177 ku është dhënë deklarata e Qemalit, është bërë një shënim ku thuhet: “Fjala e Qemalit nuk është mbajtur e plotë dhe e saktë në procesverbalin e seancës. Më shumë për fjalët që ka thënë Qemali në gjyq marrim vesh nga pretenca e prokurorit.

Duke qenë se ato nuk janë autentike, por të interpretuara, në këtë ribotim jemi munduar që, duke krahasuar të dhënat e këtyre dokumenteve zyrtare edhe me ato çka tregojnë shokët e tij, të ndërtojmë përafërsisht atë që ka thënë Qemali”. Pra siç shihet nga ky shënim i bërë në librin për Qemalin, del fare qartë se deklarata e tij ku ai pranon akuzën se është komunist, nuk është marrë nga procesverbali, pasi ai nuk është mbajtur, por nga pretenca e prokurorit dhe ajo është formuluar nga dëshmitarë të ndryshëm, siç thuhet aty: shokë të Qemalit. Nisur nga kjo kemi të drejtë të besojmë se fjalët e vëna në gojën e Qemalit, nuk janë të vërteta dhe janë të fallsifikuara, për arsye që tashmë dihen shumë mirë dhe nuk është nevoja t’i përsërisim. Po të shikohen dokumentet arkivore të gjyqeve të asaj kohe, apo dhe më pas në periudhën e pushtimit të vëndit, nuk mund të gjesh në asnjë prej tyre, që fjalët e një të pandehuri, qoftë dhe më ordiner, të mos jenë shkruar dhe pasqyruar të plota nga sekretaria e gjyqit.

Aq më keq, kjo gjë bëhet e pabesueshme të mos jetë bërë për rastin e Qemal Stafës, në qoftë se ai me të vërtetë e ka pranuar akuzën që ka qenë komunist, kur dihet shumë mirë se ai gjyq u bë me bujë të madhe. Si mund të besojmë që Qemal Stafa ta ketë pranuar akuzën që ka qenë komunist dhe ajo gjë të mos mbahej shënim nga ana e trupit gjykues, kur i gjithë ai gjyq i bujshëm me 53 të pandehur nën akuzë, bëhej pikërisht për atë gjë, që t’i demaskonte ata duke i quajtur komunistë. Pra nga sa thamë më sipër, kemi të drejtë të besojmë se të gjitha ato që janë thënë për Qemal Stafën (në rastin konkret) nuk janë gjë tjetër veçse fallsifikime të bëra për qëllime të caktuara propagandistike, ashtu siç bëhej rëndom nga propaganda e regjimit komunist të Enver Hoxhës, me të cilat mbushej “Historia” e Shqipërisë.

Deklarata e Qemal Stafës në hetuesi: “Përse unë nuk jam komunist”

Deklaratë.

Elbasan 21.VII.1938. I nëshkruemi Qemal Stafa, maturant i Gjimnazit shtetnuer të Tiranës, përshkuej si vijon, rrjedhimin e emnit komunist me të cilin më cillësojnë informatat zyrtare. I lindun në Elbasan në 1920 jam rritun në Shkodër ku kam vazhdue studimet në kolegjën e etënve Jezuitë për 8 (tetë) vjet. Në kohën e shtetëzimit të arsimit botor, u regjistrova në gjimnazin shtetënor të Shkodrës. I shikuem me sy të mirë nga profesorat, dhe tue pasun gjithëhere përfundime të pëlqyeshme, vazhdova rregullisht mësimet në atë institut që nga mbarimi i klasës së III (tretë) gjer në mbarimin e klasit të gjashtë, d.m.th. gjer në fund të vitit shkollor 1935-36. Gjatë kësaj periudhe të fundit disa incidente të jetës shkollore shkakëtojnë që të cillësohem si komunist. Incidentet janë këto: Në vitin shkollor 1934-35, Ministrija e Arsimit na çon si professor të gjuhës shqipe, prof. Skënder Luarasin, i cili këshillon disa nxënës që të hjekin festën e zezë, mbasi kjo ishte një shenjë e shpirtit oriental, dhe ta zëvëndësojnë me kapelë, shenjë që diftonte se afroheshim në botën oksidentale. I nëshkruemi qe një nga ata që e përkrahën kët mejtim dhe që u munduem të vehej në zbatim për të gjithë Gjimnazin e Shkodrës.

Por kjo frymë përparim-dashëse, nuk u pëlqente rretheve prapanike të qytetit të Shkodrës. Prandaj një kundër-lëvizje reakcionare fillon të shënohet në disa rrethe studenteske, të frymëzueme nga kleri katolik. Një valë çpifjesh dhe kërcënimesh të çdo lloji, u drejtohen atyre djelvet që përkrahin zëvëndësimin e festes me kapelë. Në fillim na quajtën afetarë. Më vonë atheista. Në fund filluan të na paraqesin përpara opinionit publik si komunista. Njëkohësisht Drejtorisë së Gjimnazit shtetënor të Shkodrës, i shkojnë në vesh këto zane, nga organet informonjëse të varuna prej saj. Prandaj zoti Anton Deda, drejtor i Gjimnazit e thërret të nënshkruemin (Qemal Stafën, shënim i im, D.K.) në zyrën e tij dhe e këshillon të largohet nga prof. Skënder Luarasi, i cili akuzohej për mejtime komuniste.

I nëshkruemi i përgjigjet se nuk kam asnjë mardhënie jashtëshkollore me profesorin e lartë-përmëndur. Në vitin shkollor 1935-36 u regjistrova në klasën e VI (gjashtë) të gjimnazit të Shkodrës. Dukej se viti shkollor do të mbyllej pa asnjë incident. Por kjo ishte e vërtetë vetëm në dukëje. Disa njerëz të shtuem nga një ambicje personale vazhdojshin akuzat e tyne pranë drejtorisë së Gjimnazit dhe pranë institutesh të tjera. Çështja merr përpjestime të mëdha gjer sa zgjon interesimin e Ministrisë kompetente e cila pyet në mënyrë rezervate Drejtorinë e Gjimnazit. Drejtori përgjigjet tuj akuzue të nënshkruemin si komunist. I nënshkruemi porsa merr vesht këtë veprim, paraqitet në Drejtori për me e kundërshtue këtë gjest dhe merr sigurinë nga titullari se raporti i dërguem në Ministri ishte në favor t’im. Atëhere isha 16 (gjashtëmbëdhjetë) vjetësh.

Në korrikun e vitit 1936, bashkë me familjen time shkova me banim në Tiranë. Në fillim të vitit shkollor 1936-37 u regjistrova në Gjimnazin Shtetënor të Tiranës. Zoti Anton Deda tue mos harru mëninë personale kundrejt një djaloçi gjashtëmbëdhjet vjeçar, dërgon një shkresë Drejtorisë së Gjimnazit të Tiranës tue më cillësuem si komunist, pa pasë asnjë dokument provues. Në vitin 1936-37 i nëshkruemi zgjidhet drejtor i degës letrare në shoqninë “Fryma e Re” të studentave të gjimnazit të Tiranës. Drejtori i atëhershëm i gjimnazit z. Beniamin Dashi, për arsye që nuk u kuptuen, anuloi zgjedhjet e këshillës.

Edhe këtë herë i nënshkruemi akuzohet si komunist, megjithëse nuk ekziston asnjë dokument provues. Kur në Gjimnazin e Tiranës u dogjën regjistrat, drejtoria e atij Instituti, paraqet të nëshkruemin si të dyshimtë. Më vonë me zbulimin e fajtorit, u pa qartë se një nxanës që ka përfundime të pëlqyeshme në mësimet dhe sjellja e të cillit aprovohet nga të gjithë profesorat, nuk ka aspak nevojë të humbi gjurmat e përfundimevet të mundimit të tij, të shënuem në regjistrat e shkollës. I vetmi vit shkollor në të cilin nuk më është drejtuem akuza si komunist, asht viti 1937-38.

I pandehuni Qemal Stafa (firma)