NDRE DURRËSAKU – Arqipeshkëv i Republikës së Raguzës (II)

-- nga Prof. Dr. Jahja DRANÇOLLI

Gjatë kohës së pontifikatit të Ndreut, në qytetin e Raguzës, por edhe në Romë e më gjerësisht ra murtaja dhe bëri kërdi. Ajo mori shumë viktima.

Njoftimet e kohës dëshmojnë se për çdo ditë viktima të murtajës ishin afro 600-800 njerëz. Qyteti i Raguzës u shkatërrua pothuaj tërësisht nga epidemia. Gjatë gjithë kësaj kohe Ndreu, veç shërbimit priftëror në kishë, shtoi edhe shërbimin mjekësor. Kuvendi Dominikan dhe pallatete tij u shndërruan në spitale të mirëfillta. Në këto vepra të shkëlqyeshme humanitare, përveç Ndreut, u shquan edhe priftërinjtë arbërorë, si Pjetër Suinisi Drishtit (Petrum de Svinis de Driuasto) dhe Pjetër Caputapi-Arbërori (Petrum Caputapis de Albania), të cilët jetonin dhe vepronin atëbotë në Raguzë. Më tej, me veprat më të larta të përshpirtërisë, të cilat ua fal të vetëve ky provincial shumë i vëmendshëm, përpiqej që t’i kënaqte të vetët, kështu që u la pasardhësve një përmendore të përmendur. U themelua nga vëllazëria priftërore e Selisësë Shën Pjetrit në Antioki, e shpallur solemnisht më 11 gusht1391 dhe e shënuar me emrin e vëllazërisë në fjalë. Një vëllazëri e denjë për krijimin e këtij lloji, është shumë i pasur dhe drejtohet sipas ligjeve dhe normave deri në Hirin Hyjnor dhe u qëndron më së afërmi shembujve më të afërm.

Papa Siksti IV dhe Klimenti VIII e patën konfirmuar, por edhe papë të tjerë të Romës e pajisën me privilegje të gjera(“[…] quod SacerddotumCongregationem sub invocatione Cathedrae S. Petri in Antiochia anno 1391. die XI. Augustia Sixto IV. Et Clemente VIII. Confirmatam, quam proinde alii Summi Pontifices singularibus decorarunt Privilegiis”). Kjo vëllazëri, e cila u themelua me iniciativën e Ndreut, kreu misione të shumta, si për shembull, kujdesi për t’i liruar robërit e krishterë, sidomos vendasit e vet nga turqit; për martesën ev ajzave të varfra pa prikë; për grumbullimin e pasurisë me qëllime të ushqimit për të varfrit; për ngritjen e spitaleve për të sëmurët; për ngritjen e bujtinave për të varfër, sidhe për ngritjen e bujtinave në vise pasive për priftërinj. Me këto dhe vepra të tjera të devotshme, vetes dhe vëllazërisë së vet ua ngritizulmën në të gjitha shtresat popullore. Prandaj, anëtarët e kësaj shoqate, duke mbajtur mend këto bamirësi, vendosin një pllakë të re në vitin 1742, për Ndreun, priftprovincial, fytyrë jona shembullore, e shkruar me kujdes me njëmbishkrim të këtillë mbivarror:

“Ndreu i Durrësit, i Urdhrit të Predikuesve, arqipeshkëv i Raguzës,ngushëllues i të varfërve, duke ua falur mëkatet të gjithë atyre nga rishtarët e fesë që vdiqëntë pafuqishëm, i cili priftërinë e vet-të shënuar në titull dhetë marr në kuvendin e eprorëvedhe të Selisë së Shën Pjetrit - eushtroi mirë e lumturisht dhe la pas vete një përmendore të amshuar, në vitin e Zotit 1391. Vdiq, në të vërtetë në ditën e 13 qershorit të vitit 1393”

(“Andreas Dyrrhachieusis ex Ord. Praed.Archiep. Ragusinus pauperum solatio, defunctorum expiationi, reigionis incremento, Congregatione Presbyterorum instituta, actitulo S. Petri in Caathedra insignita, sacerdotiin fui bene feliciterque gesti aaternum reliquitmonimentum, anno 1391. Obiitvero die 13. Junii anno 1393”)

Me guximin dhe me vepra të shkëlqyera Ndreu u bë dëshmitar për veten dhe siguroi kujtimin e të gjithë të pavdekshëmve. Tregojnëse i ka këshilluar në mënyrën e duhur dhe të ndershme trashëgimtarët e vet – ipeshkvij raguzanë, ndërsa në kishë përgatiti më së shumti vepra për përdorimin e tyre të shumanshme. Që nga ajo kohë vetëm në ndonjë rast të rrallë, as nuk merren dhe as nuk përdhosen nga brezat e më pastajmë të priftërinjve. Në tempullin me të vërtetë të shenjtë të dominikanëve raguzanë, thotë eruditi raguzan, S. M. Cerva (shek. XVIII)“kam shënuar me një njohje të vjetër dhe të thjeshtë të shkrimit nën mbishkrimin, vetë sipas kujtesës, figurën e tij që është shkruar në mermer”: “Këtu prehet vëlla Ndreu i Durrësit i Urdhrit të Predikuesve, kur ishte provincial e ndërtoi këtë Kuvend [është fjala për KuvendinDominikan të Raguzës-J.D.]. Provincial i Dalmacisë, ndërsa më pas argjipeshkëv i Raguzës, cili vdiq më 13 qershor 1393”(“Hic jacet Andreas de Duracio Ord. Praedicatorum, qui cum esset Prior hujus Conventus, factusest Provincialis Dalmatiae, diende Archiepiscopus Ragusinus, qui obiit 13.Junii 1393”).

Përmendorja e tije dytë mbi varrore është vendosur nga vëllazëria, të cilët u kujdesën për të dhe shkruan kështu: “Vëlla Ndreut nga Durrësi i Urdhrit të Predikuesve, burrë hirplotë, ingritur, i urtë, zulmëmadh, seminarist i këtij kuvendi dikur, i cili ishte drejtuesi Provincës së Dalmacisë, arqipeshkëvi Raguzës dhe një prift shumë i besueshëm, anëtar i kolegjit priftëror, i cili titullin e kanga Selia e Shën Pjetrit, mbrojtës, aty ku prehet hiri i tij, këtë përmendore ia ngrenë. U largua nga të gjallët bariu, më i miri, më13 qershor, e shtunë 1393”.

Po me këtë emër, Ndre Durrësaku (Andreas de Duracio, si e ndeshim në dokumente origjinale), gjysmë shekulli më pase ndeshim ipeshkvin e Senjit. Edhe ky kishte lindur në Durrës, por nga kapërcyelli i shekullit XIV. Vdiq, ndërkaq në Senj nga mbarimi i vitit 1456 apo nëfillim të vitit 1457. Që në rini kishte hyrë në radhët e Urdhrit Françeskan. Është nënshkruar me titull profesor të teologjisë, si dhe doktor të Shkrimit të Shenjtë, çështje kjo që na shpie te konstatimi se, Ndreu i kishte mbaruar studimet në Universitetin e Padovës, ku dhe u doktorua. Nga burimet që zotërojmë të zbuluara në arkiva të Padovës, Ndreun së bashku me Gjergj Gaparsin (kanonik në kishën katedrale të Durrësit), më 31 janar 1430 e ndeshim të pranishëm në seancën e mbrojtjes së doktoratit të Gjin Gazullit në Universitetin e Padovës.

Në vitin 1439, Ndreu u caktua për provincial dhe inkuizitor (gjykatës) të Dalmacisë. Ndërkaq, më 24 shtator të këtij viti u shugurua për ipeshkëv të Senjit, ku shërbeu deri në vdekje (1456/57). Më 26. X.1448 papati e emëroi kolektor për Dalmaci dhe Kroaci. Nga kjo kohë, Ndreu ishte shumë i pranishëm në jetën kishtare në të dy anët e Adriatikut. Për herë të fundit emrin e Ndreut e ndeshim në postscriptum-in e Mesharit të Parë të Vërbnicës (1456), domethënë të parin të këtij lloji në Ballkan, ku shkruante: “E mbarova këtë mesharunë dom Toma, unë vikari Senjit dhe vikar i zotit Ndre (është fjala për Ndre Durrësakun- J. D.), doktor i Shkrimit të Shenjtë, ipeshkëv i Senjit, më 20 mars të vitit të Zotit 1456”. Në vitin e ardhshëm, më 14 nëntor, u emërua për ipeshkëv të Senjit, Nikolla i Modrushit, gjë që dotë thotë se, Ndreu kishte vdekur nga mbarimi i vitit 1456 ose nga fillimi i vitit 1457.