KULTURA DHE TURIZMI

-- nga Dr. Nail Draga

Në botën bashkëkohore ku turizmi është veprimtari parësore ekonomike, subjektet përkatëse në agjenden vjetore të organizimit, po i kushtojnë kujdes të veçantë kulturës, duke ndarë mjete të konsiderueshme, sepse është pikërisht kultura e cila ofron vlera për klientelen turistike. Andaj ne ketë gamë angazhohen individë të specializuar, të cilët si fokus të veprimtarisë së tyre kanë menaxhimin e vlerave kulturore, që paraqesin ofertë të veçantë të çdo mjedisi turistik. Pikërisht nga një veprimtari e tillë ka lindur edhe termi turizmi kulturor, i cili në dekadat e fundit është bërë sinonim i turizmit bashkëkohor, që paraqet atraksion të veçantë për të gjithë mjediset turistike.

1. Vlerat kulturore dhe klientela turistike

Është e njohur se turizmi si veprimtari shoqërore është shumë komplekse dhe kjo çështje është trajtuar nga shumë aspekte nga studiues profileve të ndryshme. Në këtë aspekt vazhdimisht janë trajtuar ndërlidhjet e turizmit me kulturën, duke theksuar se vlerat kulturore janë një destinacion i veçantë për klientelën turistike.
Dihet se disa mjedise të ndryshme kanë rritur imixhin e tyre turistik në saje të monumentëve kulturore-historike. Nuk ka dilemë se në qytetet e ndryshme ne këtë aspekt përparësi kanë qytetet e vjetra, që paraqesin atraksion të veçantë kulturor dhe turistik.

Një dukuri e tillë është e pranishme kudo në botën bashkëkohore, sepse klientelës turistike përveç plazheve, ujit të detit, natyrës i intereson te defrehet duke shijuar edhe motivet antropogjene turistike te mjedisit përkatës. Në këtë aspekt nuk bën përjashtim as qyteti i Ulqinit. Por, pyetja është se sa i afrohen klientelës turistike ne mënyrë cilësore vlerat ekzistuese kulturore të këtij mjedisi, dhe sa është i angazhuar ne këtë drejtim pushteti vendor dhe subjektët tjera te cilat merren me turizëm.

2. Menaxhimi i vlerave kulturore

Çështje të veçantë paraqesin monumentet kulturo-historike dhe sa janë menaxhuar vlerat e tyre kulturore, duke marrë parasysh se ato tregojnë në mënyrë transparente të kaluarën e këtij mjedisi.Ne ketë aspekt përgjegjësia kryesore bie mbi pushtetin vendor por edhe republikan, sepse nuk janë angazhuar seriozisht që vlerat ekzistuese ti prezentohen opinionit të gjerë, e sidomos klientelës turistike. Nëse turistët e shumtë të cilët vizitojnë Ulqinin gjatë verës për Qytetin e Vjetër-Kalanë kanë njohuri elementare, për monumentet e tjera kulturo-historike janë të painformuar pothuaj tërësisht. Andaj ne ketë aspekt nevoitet një angazhim konkret kryesisht nga pushteti vendor që duhet të obligojë përfaqësuesit e agjensive të ndryshme turistike që në programet e tyre turistike të jenë edhe Kalaja dhe monumentet e tjera e jo ato të anashkalohen si deri më tash. Nuk mund të arsyetohet qendrimi anashkalues apo idiferent i agjensive turistike ndaj qytetit të Ulqinit në përgjithësi, kur dihet se këtu qendrojnë kalimthi apo shumë pak duke mos i ofruar klientelës vlerat e mirëfillta kulturore dhe historike të këtij qyteti. Pse veprohet kështu mundet vetëm të paragjykojmë, por kemi informata se të njëjtët në qytetet tjera qendrojnë më orë të tëra, e dhënë kjo e mjaftueshme për të kuptuar edhe prapavinë e këti veprimi.

3. Manifestimet kulturore begatojnë ofertën turistike

Ne mjediset apo qendrat e ndryshme me traditë turistike ekziston një koordinim në mes subjektëve turistike e atyre kulturore sidomos kur kemi të bëjmë me organizimin e manifestimeve kulturore. Këtu kryesisht kemi të bëjmë me ato manifestime tradicionale të cilat në sajë të përmbajtjës së veprimtarisë së tyre paraqesin impuls të veçantë për klientelen turistike. Madje është e njohur se individ të ndryshëm organizojnë pushimet turistike pikërisht kur organizohen veprimtaritë e ndryshme kulturore. Më një fjalë kemi të bëjmë me klientelë të veçantë e cila përveç pushimit, ujit të detit dhe plazhëve dëshirojnë të jenë konsumues edhe të veprimtarive kulturore. Kështu në ketë dimension gjatë verës në Ulqin deri në vitin 1983 është organizuar Festivali republikan i folklorit, ndërsa më pas duke filluar nga viti 1987 organizohet Festivali "Skena verore". Ndërsa duke filluar nga viti 1993 organizohet "Kalimerja poetike", e nga viti 2000 "Panairi i librit".

Pasi këto veprimtari janë të vetmët e kësaj natyre ne ketë qytet ata njëherit paraqesin imixhin kulturor të Ulqinit gjatë verës. Nga ana tjetër duhet thënë se ne lidhje mbi menaxhimin e tyre turistik nuk është punuar pothuaj asgjë, sepse nuk ekziston një koordinim ne mes organizatorëve dhe subjektëve turistike.
Andaj për të ndryshuar ky qendrim duhet kuptuar se ekziston një ndërlidhje e padiskutueshme në mes turizmit e kulturës, por për ndryshime cilësore në ketë aspekt duhet të ndryshoj qasja ndaj kulturës duke e trajtuar ate si plotësim të vlerave turistike si kudo në botën e qytetëruar.

4. Kompleksi muzeal meriton investime

Në kuadër të Kalasë ekziston Muzeu si njësi punuese që financohet nga buxheti komunal, por jemi dëshmitar se nga viti 1983 kur është bërë inaugurimi i tij, këtu nuk janë bërë investime.Fjala është për investime kapitale qoftë në restaurim, mirëmbajtje të objektëve e sidomos të blerjës së eksponatëve të reja që janë të domosdoshme që të ekzistojnë ne ketë muze, e jo intervenime kozmetike, sepse ky kompleks është identiteti ynë.
Nuk ka dilemë se një veprim i tillë është sa i palogjikshëm dhe i papranueshëm, sepse një kompleks i tillë ka merituar përkujdes të vazhdueshëm nga pushteti vendor i Ulqinit.Edhe pse shumë kush mund ta kuptojë gjendjen e pavolitshme materiale të pushtetit vendor, qendrimi nihilisht ndaj këti kompleksi kulturor nuk mund të arsyetohet më asgjë.

Në botën bashkëkohore pushtetet dhe mjediset përkatëse vlerësohen se sa investojnë në trashëgiminë kulturore. Por, çuditërisht për pushtetin vendor për këtë kompleks muzeal vazhdimisht kanë munguar mjete, ndërsa për çështje të dorës së dytë ata nuk kanë munguar, nga del qartë qasja e strukturave përkatëse ndaj kulturës dhe idetitetit tone në përgjithësi. Në kuadër të muzeut ekzistojnë: Muzeu Historik, Etnografi dhe Galeria e Artëve. Gjatë verës ne kuadër të këtij kompleksi në Sheshin e tij tash sa vite është vendosur një "binë" e cila ka shërbyer gjatë stinës së verës kur këtu janë dhënë shfaqje të ndryshme artistike. Si e tillë kjo "binë" e cila është zhvendosur nga njëri krah në tjetrin nga specialist të ndryshëm është vlerësuar si improvizim dhe së është në vend të paqelluar. Ajo patjetër duhet të zhvendoset dhe të vendoset gjetiu ne ndonjë vend më të përshtatshëm në kuadër të këti kompleksi. Ajo duhet të ndërtohet sipas standardëve bashkëkohore, duke marrë përvojë nga qytete të ndryshme si psh. Tivari, Budva etj. Vetëm në ketë mënyrë do t i kthehej imixhi i humbur sheshit të pazarit, që do të ishte i pranueshëm për të gjithë, që njohin vlerat e këti kompleksi muzeal.

5. Udhërrefyesi i ri turistik nevojë e kohës

Ne ato mjedise ku turizmi është veprimtari parësore ekonomike subjektët përkatëse qoftë nga pushteti vendor apo ato private kujdes të veçantë i kushtojnë propagandas turistike duke botuar materiale të ndryshme turistike qofshin të shkruara apo elektronike. Prezentimi i tyre bëhët enkas në takime të ndryshme ku vend kryesor kanë panairet më ç rast bëhët prezentimi i ofertës turistike të mjedisit përkatës, duke ofruar vlerat ambientale dhe antropogjene klientelës turistike, qoftë permës fletëpalosjeve, posterave, panoramave, videoklipeve e sidomos udhërrëfyesve turistik, që është praktikë e çdo mjedisi turistik.

Duke marrë parasysh praktikën e mjedisëve tjera më parë edhe në komunën e Ulqinit i kanë kushtuar rëndësi propagadës turistike. Në ketë aspekt në Komunën e Ulqinit më parë kur funksiononte Qendra Turistike e cila ishte ne kuadër të pushtetit vendor në vitin 1989 është botuar udhërrefyesi turistik i botuar ne disa gjuhë duke përfshi edhe gjuhën shqipe. Botimi dallohej me një përgatitje teknike dhe dizajn te përkryer i cili për kohën qe është botuar ishte botimi me ekskluziv i kohës. Edhe pse këti botimi mund t'i bëhen vërejtje sidomos anës tekstuale duke marrë parasysh kohën kur është botuar ai ishte një botim me vlerë te pakontestueshme.

Duke marrë parasysh se nga ajo kohë kanë kaluar afër 20 vite dhe se ai botim është vjetruar, ndërsa tirazhi është shitur në tërësi, është i nevojshëm një botim tjetër i plotësuar sipas standardëve bashkëkohore. Pasi ne qytetet e ndryshme botimet e tilla botohën ne një tirazh të lartë, apo ribotohën pothuaj çdo tre-katër vite, është e nevojshme qe Ulqini sa më parë te ketë një botim te tillë.

6. OTK - në favor të avancimit të imazhit turistik