NJË LIBËR ATRAKTIV ME AFORIZMA

-- nga Hamdi Miftari

Ali R. Berisha, Luz N. Përnokaj: Aforizma të autorëve shqiptarë, "F. Konica" Prishtinë, 2007.

Vitin qe shkoi doli nga shtypi një vepër letraropublicistike me titullin "Aforizma të autorëve shqiptarë" i punuar nga Ali R. Berisha dhe Luz N. Përnokaj, i cili edhe është përuruar para një auditoriumi të gjerë në sallën e Kuvendit të Klinës, që tani më ka krijuar një traditë të begatshme për aktivitete dhe krijime në fushën e kulturës dhe të arteve. Nën redaktimin e Nazmi Rrahmanit dhe recenzimin e Prof. Dr. Sabahudin Cenës libri ka dalur një vepër mjaft interesan dhe që zgjon kureshtje të madhe. Në këtë fushë të letërsisë dhe publicistikës kemi pasur te ne disa libra, por me autorë tanë dhe të huaj, madje edhe me autorë të vetëm, por kështu siç ka dalur ky libër - me autorë vetëm shqiptarë dhe të të gjitha trevave dhe diasporës shqiptare, shënon një hapi të parë.

Brenda librit prej 261 faqesh janë botuar aforizma të përndara sipas lëmive të ndryshme duke përfshirë mendime aforisitike të autorëve shqiptarë që nga Barleci e këndej, që nga shkruesit tanë të vjetër, të kohës së Rilindjes e deri te autorë bashkëkohorë të shumë lamive shkrimore. Nga 120 vepra e qindra revista e gazeta janë zgjedhur e botuar në këtë vepër mendime aforistike të sistematizuara sipaas përmbajtjeve të tyre, sipas radhitjes alfabetike, e të renduara sipas kohës së botimit. Libri fillon me një parathënie të autorëve dhe përfundon me një fragment nga recensioni i Dr. Cenës, i vlerëson se "Aforizmat e këtij libri janë përzgjedhje konsekuente sipas kritereve të kësaj strukture të mendimit e të shprehjes; në vargje e në prozë". Edhe me rastin e promovimit për librin janë dhënë vlerësime me vlerë nga shkrimtari ynë i njohur Nazmi Rrahmani, nga recenzenti, Prof. Dr. Sabahudin Cena, nga analisti letrar Prend Buzhala, nga shkrimtari Sejdi Berisha, e të tjerë.

Gjatë një bisede të shkurtër që patëm me njërin nga autorët (me atë më të vjetrin nga mosha) Ali R. Berishën, morëm vesh se material i botuar në këtë libër ka filluar të zgjedhet e të mbledhet nga autorët dhjetra vite më parë. "Nismën për ta bërë një libër me ato qëmtime rastësisht e fillova unë thotë Aliu. Kam biseduar me disa intelektualë, që mendoja se edhe ata kanë material të tillë, por gatishmërinë, seriozitetin dhe përkushtimin e hasa kur, një ditë, derisa po shërbehesha me libra të Bibliotekës "Kongresi i Manastirit" në Klinë, që në fjalët e para, te Luzi, tani bashkautori im.

Ai u entuziazmua nga ideja, tregoi gatishmëri të menjëhershme: "A mund të bëhet libër prej qëmtimeve të tilla?" - më thotë ai dhe i tregoi disa fletore përplot me sish. Kisha edhe unë disa fletore të ngjashme, prandaj edhe i hymë punës me një këmbëngulje, duke radhitur, duke zgjedhur ose pasdorur (mospërfshirë) pa mëshirë me dhjetra e dhjetra të tjera, për të cilat mendonim se nuk e kanë vendin aty për shumë arsye. Një ndihmë të madhe e kemi pasur nga redaktori Nazmi Rrahmani, në shumë aspekte. E kam pasur idenë që libri të quhet Mendimtaria shqiptare, por nuk e di se si më në fund u bashkëpajtuam me titullin që e ka tani, duke menduar se fjala mendimtaria përanon konotacione shkencore. Se ky libër me aforizma nuk shpërfaq, vërtet, mendimtari shqiptare, kjo s'do mend, por na është dukur se me këtë titull afërsia kërshëruese do të jetë më e madhe.

Cila është rëndësia e "Aforizmave"? - e pyetëm Aliun

"Aforiozma si krijim letrar, në radhë të parë, është krijuar e përdorur që në lashtësi, kurse nga rilindësit evropianë e sidomos nga romantikët është krijuar e ripërdorur me entuziazëm të madh. Sa i përket letërsisë sonë lidhur me aforizmat Prof, Dr. Rexhep Qosja shkruan: "Romantizmi shqiptar ka krijuar edhe aforizmin, si një formë filozofiko artistike të gjuhës nocionore. … Në një pjesë të madhe të rasteve aforizmat e romantikëve shqiptarë shkruhen në vargje … Mund të quhen, prandaj, aforizma të poetizuara … Megjithëse në aforizma ngrenë çështje universale të gjithësisë, të jetës, të shoqërisë, të njeriut, të moralit, romantikët, të shpeshten e herave, kujdesen që ato çështje të kenë një lidhje të drejtpërdrejtë me aktualitetin shqiptar." Aforizmat gjithmonë janë përdorur me të madhe nga filozofët, shtetarët, politikanët, kritikët letrarë e sidomos polemistët. Ma merr mendja se aforizma e qëlluar ka fuqi të madhe bindëse, sepse brenda saj është atypëraty mendim i dy njerëzve - i krijuesit dhe i cituesit.

Po nxitja për ta botuar?

Është e natyrshme se shumëkush gjatë leximit nxjerr ndonjë mendim, ndonjë shprehje artistike, por më së shumti shënojnë aforizma, sepse ato, sië u tha më lart, kanë vlera të shumëfishta. Mirëpo kështu siç janë në këtë librin tonë kanë rrethanën e plotësuar, sepse shënohetn veç autorit edhe të dhënat e tjera referuese, gjë që ia shton vlerën librit.
Veç kësaj shumë kritikë letrarë, sidomos recenzues e vlerësues veprash në mes tjerash, duke e ditur rëndësinë e aforizmës, i veçojnë dhe i analizojnë aforizmat e autorit përkatës në punimet e tyre, ngjashëm siç i cekin edhe fjalët e reja (afoprizmat). Pra, vlera e veprës së një autori qëndron edhe në aftësinë e tij për të krijuar aforizma brenda veprës, sidomos kur ajo është poetike.
Në anën tjetër; ta marrim me mend p.sh. ehde një fakt tjetër: s'ka asnjë libër leximi në të cilin autori nuk përdor ndonjë aforizëm, sepse edhe përpiluesit e teksteve janë të bindur se aforizmat kanë vlerë të madhe, jo vetëm letrare por edhe mësimore dhe dukative.