Shtëpia e shqiptarit ka qenë "Shtëpia e Besës"

-- nga Beqir SINA, New York

WASHINGTON D.C: Mbas një udhëtimi të gjatë, në disa prej qyteteve më të rëndësishme të Amerikës, mbrëm në Distriktin Columbia, në Washington D.C, Qendra Komintare e Hebrejve, ishte ajo që hapi këto ditë ekspozitën me titull "BESA: Një Kod Nderi - shqiptarët muslimanë të cilët shpëtuan hebrejtë gjatë holokaustit". Gjatë ekspozitës u shfaq filmi dokumentar "Shtëpia e Zotit" - "God's House", me autor fotografin amerikan me origjin çifute Norman Gershman. "Kur dikush troket në derën e shqiptarit, dera e tij është e hapur", bazuar në kodin moral të shqiptarve, i cili quhet Besa," tha Gershman në prezantimin e kësaj ekspozite dhe të filimit dokumentar.

Kastriot Gramshi, Beqir Sina, Majlinda Myrto, Sejdi Hysenaj dhe Mark Kroqi

Ekspozita fotografike, ka në qendër të saj fotografinë dhe një film dokumentar me metrazh të shkurtër, i titulluar "Shtëpia e Zotit" - "God's House".

Si në fotot e ekspozitës edhe në filmimin e shkurtër tregohet sesi 2,000 hebrenjë të ardhur në Shqipëri, nga Kosova, Italia, Austira dhe Gjermania, gjetën shpëtim në disa familje shqiptare. E njëjta ekspozitë u hap 9 muaj më parë në selinë e Kombeve të Bashkuara në New York. Kjo ekspozitë pas New Yorkut, u hap në prill 2008, edhe në Kenektiket, dhe muajët e ardhëshëm ajo do të hapet edhe në Buenos Aires - Argjentinë.

Autori i ekspozitës Norman Grashman dhe një grup shqiptarësh,
Kastriot Gramshi, Arijan Myrto, Majlinda Myrto, Sejdi Hysenaj dhe Mark Kroqi

Në sallën ku ishin të ekspozuara fotografitë, erdhën t'a vizitojnë atë ambasdorët e Britanisë së Madhe, Sirisë, Jordanisë, Francës, Japonisë, Spanjës, Danimarkës, Bullgarisë, si dhe ambasadori i Shqipërisë në Washington, shkelqësia e tij dr Aleksandër Salabanda. Merrnin pjesë gjithashtu edhe gazetarë, publicistë, shkrimtar, studentë e studente, politikan dhe njërëz të fushave të ndryshme. Mes pjesmarrësve ishte edhe eksperti amerikan Daniel Server, Drejtor i Nismës për Ballkanin në Institutin Amerikan të Paqes, Jerry S. Ismail zyrtar i Departamentit të Shtetit për Çështjet të Europës Juglindore, nga zyra "Alabania Desk Officer", Drejtori Egzekutiv i Këshillit Kombëtar Shqiptaro Amerikan, zotin Avni Mustafaj së bashku me kolegun tij zotri Ilir Zherkën Drejtor ekzekutiv i DC Vote në ShBA,

Për të parë ekspozitën, e cila u hap dje në kryeqytetin e SHBA-së, Washington D.C, kishin udhëtuar nga New Yorku, edhe një grup vatranësh, me në krye zotin Sjedi Hysenaj, zotin Arijan Myrto e Majlinda Myrto, Kastriot Gramshi dhe Mark Kroqi. Hysenaj, tha "Se jamë i impresionuar nga kjo ekspozitë, dhe falemnderojë kuratorin dhe fotografin amerikan me origjinë hebraike Norman Gresham, për punën e shkëlqyer që ka bërë me këtë ekspozitë, duke nxjerr në pah atë çka bënë shqiptarët gjatë Luftës së Dytë Botërore, ku as edhe një hebre nuk u dorzua tek nazistët gjermanë".

Shpëtimin e hebrejve në Shqipëri, vitet e fundit bën lajmiin më të qarkulluar rreth kësaj teme që vë në qendër të saj shpëtimtarët, të cilat janë disa dhjetra familje shqiptare, të paraqitura nërpërmjet fotografive dhe pamjeve filmike, duke treguar botës për këtë akt të papërsëritëshëm njerëzor. Janë, me dhjetra e qindra fotot, dokumetat dhe dëshmitë e të mbijetuarve, nga Shqipëria, Izraeli dhe vende të tjera, që sjellin deri në Amerikë, shembullin e veçantë të shpëtimit të hebrejve nga shqiptarët gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Autori, fotografi amerikan me origjin çifute Norman Gershman me ambasadorin
e Shqipërisë në Washington, dr. Aleksandër Salabanda, Drejtori Ekzekutiv
i Këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, Avni Mustafaj së bashku me kolegun tij
Ilir Zherka - Drejtor ekzekutiv i DC Vote në ShBA

Janë disa studies, producent, historian, gazetar, izraelit ose me origjinë hebrenje, që të gjithë duan me një lloj mënyre të tregojnë para botës për këtë fenomen të rrallë, që i karakterizojë vetëm shqiptarët. Të gjithë këta e kanë zbuluar këtë fenomen vetëm pasi në Shqipëri, ra rregjimi komunist, që sundojë për më se 50 vjet shqiptarët. Tani ata tregojnë se janë besa, bujaria dhe sakrifica, gen e shqiptarësh, sot arsye për të argumentuar se pse ndodhi kjo e mirë e madhe, që të gjithë çifutët që u strehuan në Shqipëri shpëtuan.

Veprimtari i dalluar Sejdi Hysenaj dhe eksperti amerikan Daniel Server,
Drejtor i Nismës për Ballkanin në Institutin Amerikan të Paqes.

Janë një sërë aktivitestesh, nga Tirana, Izraeli, e deri këtu në SHBA-së. që zhvillohen për të treguar këtë akt historik. Ekspozita dje erdhi në zemër të Amerikës, kryeqytetin e SHBA-së, Washington Distrikt Columbia, në Qendrën Komintare të Hebrejve, ku u hap ekspozitën me titull "Shtëpia e Zotit" - "God's House". Ekspozitë kjo që nëpërmjet materiailve fotografike të Norman H. Gershman, tregon shpëtimtarët shqiptarë të Holokaustit, duke folur sërish për shpëtimtarët, kryesisht disa familje muslimanë shqiptarë.

Komuniteti hebre i Washingtonit, Virxhinias e Merilandit, ka mirëpritur prej 2 gushtit, ditën e martë ekspozitën "Besa, një kod nderi - shqiptarë që shpëtuan hebrejtë gjatë holokaustit" dhe do të jetë e hapur në Distriktin Columbia, në Washington, Qendra Kumintare Hebrejve.

Sejdi Hysenaj dhe ciceronja e ekspozitës e cila tregon se Mbreti Zog,
i cili mbretëroi në Shqipëri nga viti 1928 deri më vitin 1939, shpëtoi
familjen Weizmann dhe 200 familje të tjera hebrenje, gjatë vitit 1938,
kur ndiqeshin nga gjermanët.

Oratorët dhe ciceronët, si dhe organizatorët në një konference shtypi pohuan se hapja gjatë këtyre ditëve të ekspozitës, ka si qëllim që të njohë komunitetin hebre të këtyre shteteve me rolin e jashtëzakontë të shqiptarëve për shpëtimin e hebrejve gjatë Holokaustit. Ekspozita flet qart se shpëtimi ka ardhur nga zbatimi i kodit shqiptar të nderit, i njohur si "Besa". Në fillim të Luftës së Dytë Botërore kishte afro 200 hebrej që jetonin në Shqipëri, ndërsa në fund të luftës, afro 2.200. Ata u strehuan dhe u shpëtuan nga katolik, ortodoks dhe më së shumti nga muslimanët shqiptarë. Askush nga shqiptarët, në Shqipëri, qoftë këta, të krishterë, ortodoks apo musliman, nuk kan dorëzuar askënd, tregojnë faktet.

Ekspozita në fjalë është e njëjta që ka udhëtuar nga Yad Vashemi, në Jeruzalem, Izrael, drejt Shteteve të Bashkuara për nder të Ditës Ndërkombëtare të Kujtesës së Holokaustit, në New York, në fillim të janarit 2008. Aty janë dokumentuar 63 familje shqiptare, të cilat janë nderuar me titullin e ndershmërisë. Fotografi amerikan ka fotografuar familjarët që janë gjallë apo trashëgimtarët e atyre që kanë kontribuar për shpëtimin e hebrejve. Dhe ka intervistuar ata gjatë disa udhëtimeve që ka bërë ai në Shqipëri e Kosovë.

Bashkëshortja e ambasadorit Sallabnda, Avni Mustafaj,
Sejdi Hysenaj, ambasadori Sallabanda, Majlinda dhe Arijan Myrto

Ekspozita, fokusohet mbi shumë shqiptarë muslimanë të njohur më parë si "Të drejtë, ndër gjithë kombet"- nderi më i madh i qëndrës së holokaustit - pasi rrezikuan jetën e tyre për të shpëtuar hebrejtë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ekspozita me titullin "BESA: Një Kod Nderi - shqiptarët muslimanë të cilët shpëtuan hebrejtë gjatë holokaustit" eshtë një koleksion fotosh nga fotografi amerikan Norman Gershman myslimanëve shqiptarë dhe familjeve të tyre të shoqëruara sejcila prej tyre me dixhitura.