Mons Zef J. Oroshi (1913 - 1989), krenar para shtëpisë së amshimit

Shpirti i butë i një bariu të përvujtur, kurajoja dhe vendosmeria e hekurt jezuite; esenca e filozofisë së Shën Franceskut të Azisit "Lutu dhe Puno"; atdhedashuria e zjarrtë për Shqipërinë e mekuar qysh në djep nga shkollat e kuvendet katolike në Shkodër; përvoja e pasur e jetës me njerëzit më diturakë, që ishin prelatët katolikë gegë veriorë; martirizimi e historia e lavdishme e krishtërimit qysh nga agimi i saj në Illyricum; përhapja e Fjalës së Zotit, përmes pendës e diturisë ndër shekuj; bujaria, fisnikëria, krenaria e të qënurit bir i Arbërit, skalitën në diasporën tonë në Amerikë përsonalitetin e madh Imzot Zef J. Oroshin.

Dashuria e përjetshme për Oroshin e Shqipërinë
Sa më shumë vite që kalojnë, më zgjohen kujtime të paharruara për mikun tim, meshtarin e palodhur të komunitetit tonë, prelatin e përkushtuar për trinomin Fe -Atdhe - Përparim Imzot Zef Oroshin.
Gjatë bisedave te lira, me klerikun e nderuar dhe respektuar Dr. Imzot Zef Oroshi, hapte biseda për Oroshin, përsekutimin e klerit katolik në Shqipëri.
Disa vite para se meshtari të ndahej nga kjo jetë, ku, jetonte me shumë priftërinj të moshuar, që kishin dalë në pension e jetonin në "Cardinal Spellman" High School në Bronx New York, gjatë një bisede në telefon, më thotë: "Zotni Tomë, a keni mundësi të vini pak tek unë." I përgjigjem prelatit, se në çdo kohë, jam i gatshëm të vi tek ju. Gjatë rrugës me makinë mendova se Don Zefi, duhet të jetë shumë i sëmurë.
Kur hyra brenda shtëpisë, Monsinjori, u ngrit në këmbë, me buzëqeshi gjithë humor, duke thënë:
" - Pashë në dritare nji diell të bukur, që ma ngacmoi në shpirt frymëzimin. Menjiherë, më shkoj mendja tek ju, e u telefonova, duke qenë i sigurtë se do të vinit për të shëtit sëbashku me mua."
Iu përgjigja, se jam gati të shkojmë për shëtitje, ku, të dëshironi ju. Ai dëshironte që të shkonim në brigjet e plazhit Orchard Beach. Atë ditë, në bregdet nuk kishte asnjë vizitor, përveç meje, Imzot Dr. Zef Oroshit dhe qindra pulëbardhave, që fluturonin apo ecnin të qeta rreth nesh.
Prelati ynë më pyeti:
" - I dashtun Tomë, nëse ia qëlloj a më thua të vërtetën?"
Ai nga sëmundja e rëndë, mendonte se e kishte humbur vetëdijën. Monsinjori, e ngriti dorën e djathtë lart e shtriu drejt ujërave të pambarim të Oqeanit Atlantik dhe me drejtimin nga Jugu më tha:
" - A i bie të jetë në atë drejtim Shqipnia?"
Unë iu përgjigja menjeherë, se në atë drejtim, që tregoni ju me dorë është Shqipëria. Pashë se mënjeherë i erdhi nga thellësia e shpirtit një buzeqeshje shumë e gëzuar.
U ngrit në këmbë, i çoi duart përpjetë dhe tha fjalët:
" - E vraft Zoti Enver Hoxhën e at komunizëm të zi, që nuk na la me jetue në vendin tonë. Po ç'ka i bam na priftat, të cilët, u masakruan nga diktatura e tij. Na historikisht, e kena dasht dhe e dona vendin e popullin tonë, të cilit, i kena shërbye përherë me zemër e dashuni."
Atij i plasi një vaj i madh dënese dhe përshpërti emrat e vëllezërve të tij Prenit e motrës Luçies, për të cilët, kishte marrë lajme jo të mira, se gjenden të internuar në Gradisht të Lushnjës.
Ju drejtova Imzot Dr. Zef Oroshit, se ju jeni një personalitet i madh, që po vuani, sikurse kanë vuajtur historikisht njerëzit e shquar të këtij planeti. Librin tuaj të shqipëruar: "Katër Ungjijt dhe Punët e Apostujve", e pashë në çdo Kishë gjatë vizitës sëfundit në Kosovë e meshtarët më pyesnin për ju. Ai u qetësua disi dhe mbas pak minutash u kthyem ne makinë në shtëpinë e tij…"

Tek varri
i nacionalistit të flaktë Abaz Kupit
Isha duke udhëtuar me makinë drejt aeroportit J.F.K. Për fatbardhësi, nuk kishte trafik makinash gjatë rrugës. Porsa mbrritëm pranë varrezave në Forest Hills, Queens New York, Mons Dr. Zef Oroshi më tha, që të kthehemi tek varri i General Abaz Kupit. Duke qenë dakort me mendimin e tij, ngadalë iu afruam banesës së amshimit. Mons Oroshi, shumë i emocionuar tha fjalët: "Miku im Abaz! E kreva amanetin tand dyfish." Mbasi tha disa uratë për shpirtin e tij, vendosëm disa lule të freskëta dhe më pas ne morëm rrugën e kthimit në shtëpi.
Gjatë vazhdimit të udhëtimit, e pyeta Imzot Dr. Zef Oroshin, se cili ishte ai amaneti i dyfishtë, që u shprehe para varrit të nacionalistit të madh Abaz Kupit? Ai mbas një heshtje të shkurtë, drejtoi sytë nga unë e i përqëndruar thellë në historitë e së kaluarës, shtoi: "General Abaz Kupi, para se të kalonte në amshim, ma kishte lanë të shkrueme amanetin e çekun me nji shumë të caktueme, për t'i thanë meshë për nji vit. Nji ditë, më kishte dalë nga kujtesa e nuk isha i sigurt, se a i kam çue të gjithë meshët sipas rradhës. Dhe kështu e vijova nji vit tjetër sërisht me ma shumë kujdes, që të mos e kaloi ndonji ditë pa thanë meshë për shpirtin e nacionalistit të shquem General Abaz Kupit. Për këtë erdha sot, me kujtue mikun tem të paharruem, për t'i thanë, se ia kreva amanetin dyfish, duke thanë meshë 2 vjet me rradhë. Ky burrë i madh i popullit shqiptar, që shkriu gjithçka për Atdheun tonë meritonte ma shumë respekt. Edhe sikurse ai të mos ma lente këtë amanet, që nuk e tretë as dheu, unë isha përgatit të veproj, sikurse kam veprue deri tashti në kujtim të shpirtit të tij të pavdekshëm. Pushoftë në Paqe!".
Kështu gjatë gjithë rrugës dhe sa herë që binte fjala për General Abaz Kupin, ai shfletonte nga kujtesa shumë kujtime të bukura për mikun e tij të shtrenjtë nacionalist Abaz Kupin.

Përballë memorialit të
Shërbestarit të Kombit Mit'hat Frashërit
Kleriku ynë i paharruar Imzot Dr. Zef Oroshi, ishte një intelektual shumë i përgatitur, erudit i shquar i vlerave të çmuara të traditës kulturdashëse e atdhedashëse të prelatëve katolikë shqiptarë ndër shekuj. Ai çdo stinë të bukur pranverës, shkonte pranë dyqanit të luleve të freskëta, merrte një karajfil të bardhë dhe e vendoste në vazon mbi varrin e Gjeniut të Kombit Mit'hat Frashërit (Lumo Skendo).
Kam pasur fatin dhe nderin e veçantë të jem i pranishëm me Mons Oroshin në shumë evenimente të paharruara përkujtimi dhe respekti që ai shprehte në forma të ndryshme për miqtë e vet.
Ai nuk bënte zhurmë dhe nuk jepte intervista në gazeta apo revista të kohës, mbasi çdo veprim i tij vinte nga ndjenja e zjarrtë e respektit për jetën dhe veprën e fytyrave të ndritura të kombit shqiptar të shpërndarë në udhët e ndryshme të botës.
I ndodhur përballë memorialit të Lumo Skendos, nga buzët e keqardhjes së madhe, që nuk mund të fliste si dikur për Atdheun e dashur me këtë mendimtar, përshpëriti këto fjalë zemre: "Mit'hat i Madh! Edhe sot të pruna me duart e mia të vyshkuna këtë karajfil të bukur, por të rithem, mos u mërzit o miku im i shtrenjtë, sepse sapo të shembet kjo mortajë njerigranëse e komunizmit, eshtnat e tu kan me pushue të qetë në tokën ku u lindën. E filizat e njomë të atij populli të varfër e martir, që po hjek zitë e ullinit dita ditës nga patenzotët, do të sjellin mijëra Lulëkuqe të Naimit mbi varrin tand."
Një vit më mbas, kur po bënim ritin e zakonshëm për të thënë uratat sëbashku me Monsinjorin, mbi varrin e Mit'hat Frashërit, në vorreza gjetëm Prof. Luan Gashin, që përpara nesh kishte vendosur një buçetë me lule të freskëta, si një ushtar i atdhedashurisë, qëndronte në këmbë në shenjë nderimi.
Mons Zefi, me qetësi i afrohet e i drejtohet Prof. Luan Gashit: "Na jemi krenar sot para varrit të Apostullit të Shqiptarizmës. Unë gjithmon e kam e do ta kujtoj sa të kem frymë me lutjet e mia, që Zoti i Gjithpushtetshëm t'a realizoj andrren e Gjeniut, që tanë jetën luftoi e punoi për të mirën e Nanës Shqipni."
Profesor Luan Gashi, në ato çaste pikëllimi të thellë, mori frymë thellë, sikur donte të mblidhte forcat e veta, e i përlotur iu afrua prelatit të shquar Mons Dr. Jozef J. Oroshit e shqiptoi me respekt fjalët: "Ka qenë fat, një fat i madh edhe ndoshta i papërsritshëm për komunitetin shqiptaro - amerikan në New York, që të kemi në gjinin tonë. Ju dhatë shumë për emigrantët shqiptarë në ditët ma të vështira të tyne, si në përhapjen e ruajtjen e kulturës e traditës së pasun shqiptare, duke themelue e mbajt gjallë revistën e dashun "Jeta Katholike Shqiptare" (1966), Lidhjen Katholike Shqiptare, ngrite gjithnji zanin për të Drejtat e Njeriut në Shqipni, gjatë demostratave kundër qeverisë komuniste të Tiranës (në New York), gjatë audiencës private që pate me Papa Palin VI (në Vatikan), ftove në mesin tonë bijën e shqueme botnore Nanë Terezën, duke i tregue botës se Ajo asht bij e tokës martire të Arbërisë, ku lindi Heroi Nacional Gjergj Gjon Kastrioti, ndërtove Shtëpinë e Zotit, Kishën e Re për komunitetin katolik në New York, bashkpunove me shumë revista e gazeta shqiptare në diasporë, ku ma s'shumti në revistën "Shejzat" të mikut tonë Prof. Ernest Koliqit, përktheve në gjuhën shqipe "Katër Ungjijt e Punët e Apostujve", të cilën e kam lexue me shumë kujdes. Zoti të ruajtë dhe të bekoftë o prelati i madh."

Ikja e ardhja e një engjëlli
Në mëngjez, Imzot Dr. Jozef J. Oroshi më telefonoi e kërkoi që të shihemi sa më shpejt të jetë e mundur. Pa humbur shumë kohë, u bëra gati dhe me makinë u gjenda për disa minuta në çelë. E pashë shumë të mërzitur, kur iu afrova për t'i dhënë dorën. Ai ishte shumë i shqetësuar për lajmin e hidhur, mbas njoftimit që kishte marrë. Një fatkeqësi e madhe i kishte ndodhur emigrantit shqiptar Azem Xhidia. Humbja e jetës së djalit të vetëm në komunikacion e kishte prekur thellë prelatin dhe ai më tha se donte që sëbashku të shkonim ta ngushëllonim e t'i jepte forcë qëndrueshmërie familjes së Azem Xhidisë.
Në mbrëmje u gjendëm në Shtëpinë Mortore (Funerale Home). Mons Dr. Zef Oroshi, u drejtua menjëherë para kufomës dhe nisi të thotë urate përshpirtërie, e mbasi u shtrëngoi dorën të pranishëmve, midis të cilëve ishte edhe kleriku musliman Imam Isa Hoxha, iu drejtua të pranishëmve duke u thënë: "Më erdhi shumë keq për këtë fatkeqësi të papritun" dhe shikoj drejt në sy Azemin, babain e viktimës. Kjo ka qenë vullnesa e Zotit, por endjej thellë në zemrën time, se sëshpejti Zoti do të gëzoj me një djalë!" Azemi iu drejtua klerikut Mons Oroshi, duke i thënë: "Atij i kjofshim falë o Mons Zef Oroshi!"
Mbas një viti, parashikimi i Mons Zef Oroshit, u bë realitet. Vullnesa e Zotit vendosi, që kjo familje emigrantësh të shtohet më një djalë. Për të pranishmit, që e kishin dëgjuar lutjen e Mons. Oroshit, një vit më parë u shprehën, se: "Mons Zef Oroshi ka shumë parandjenjë. Atë që ia ndjen zemra Zoti ia bën realitet."

Krenar përpara shtëpisë së amshmit
Po ktheheshim prej Connecticut dhe Mons Oroshi, më tha që të mos ndalëm por të vijoi rrugën drejt varrezave Saint Raymond's. nuk e kuptova, se çfarë kishte ndër mend prelati. Tek po afroheshim vorrezave të qytetit, ecëm sëbashku deri tek Saint Peter square.
Unë mendova, se ai po më drejtonte tek varri i Don Lazër Sheldijës dhe aty ndaluam. Ai u kthye nga unë dhe me gishtin tregues shtoi:
" - Si po të duket ajo rrasë përkujtimore, që gjendet aty!?"
Unë me heshtje dhe kureshtje bëra disa hapa drejt rrasës së mermerit dhe menjëherë më ra në sy fotografia e Imzot Dr. Zef J. Oroshit. Menjeherë në trup më kaluan mornica (emocione të bredshme), u shtanga dhe me shikimin e habitur nuk po i besoja syve të mi. në ato çaste, përpara meje gjendeshin dy portrete; një i gjallë që sapo e kisha sjellë me makinë dhe fotoja që na vështronte në rrasë të varrit, që prej disa ditësh prehej aty…
Isha krejtësisht i hutuar. Monsinjori, që kishte vënë re habinë time, e theu heshtjen, duke më prekur me dorë. Mbas disa minutash, që kisha marrë vetën nga ajo shokitje e papritur, me qetësi dhe habi iu drejtova sërisht klerikut shqiptar, me fjalët: Po më duket shumë herët Monsinjor, se e keni mbaruar këtë përmendore!? E ai, sërisht i zhytur thellë në mendime, u soll nga unë e shtoi: "Po miku im i shtrenjtë. Kjo asht banesa e amshimit, që dashtë e padashtë do të vijmë një ditë këtu. Kumara im, ti e din shumë mirë jetën time, qysh se kam shkel në ShBA. Kam rezlizue në këtë vend të bekuem, dëshirat e jetës time, që me kohë i kisha andrrue edhe në vendlindje, por kjesh i detyruem me u largue prej komunizmit ta pafe. Mbarova në Itali shkollen e naltë për meshtari, ku dhe doktorova. Munda me kamngulje me ia arritë qëllimit fisnik, me themelue me emigrantat nji Shqipni të vogël këtu midis New York - ut, ku breznive të reja që do të vijnë po u la trashëgim Shtpijnë e Zotit, Nanën Kishë, që flet shqip, midis këtij oqeani të madh shumetnik, ku do të ruhen traditat tona kombëtare, përmes buletinit "Jeta Katholike Shqiptare" (1966) në gjuhën tonë, që e kisha amanet nga mësuesi e poeti i shquem Don Ndre Mjedja. Në këtë rrasë janë të skalitun ato fjalë, sikurse tek rrasa e Moiseut: "FONDER OF OUR LADY OF GOOD COUNCIL ALBANIAN CHURCH, BRONX, NEW YORK (Themeluesi i Kishës Katolike Shqiptare "Zoja e Kshillit t'Mir"."
Mbas disa vitësh, kur ishte për një vizitë në Kishën Katolike "Zoja e Shkodrës" Hartsdale, New York Arqipeshkvi Metropolitan Tiranë - Durrës, Shkëlqësia e Tij Imzot Rrok Mirdita, gjatë bisedës, që zhvilluam sëbashku unë i thashë: I nderuar Shkëlqësi Imzot Rrok Mirdita, a do të ishte mirë, që Mons. Dr. Zef Oroshit t'ia kthejmë eshtrat në Atdhe?! Prelati ynë i lartë, i sigurtë në përgjigjën e vet tha:
" - Jo z. Tomë. Ju kujtoj vetë se Mons. Zef Oroshi, nuk e ka lënë me shkrim dhe asnjëherë s'më ka thënë me gojë, që t'i kthehen eshtrat në vendlindje."
Më kujtohet edhe mua ajo ditë, që gjatë gjithë atyre bisedave Imzot Dr. Zef Jozef Oroshi, nuk më është shprehur, që eshtrat e tij ndonjë ditë të kthehen në Atdhe. Por mjerisht, as unë nuk ia bëra këtë pyetje ndonjëherë. Dhe si duket, është e mira, që eshtrat e tij të qëndrojnë aty ku gjenden, sepse brezat e ardhshëm shqiptaro - amerikanë dhe në Shqipëri kur të dëgjojnë e lexojnë për veprimtarinë e klerikut të shquar Imzot Dr. Zef J. Oroshit, do të jenë krenar dhe se kjo Kishë e Shenjtë dhe Shtëpia e Amshimit, do të mbetën pikë e rëndësishme ndere e lavdie, për atë që ky prelat i paharruar bëri për popullin e tij të shpërndarë udhëve të botës në emigracion deri në ShBA, që ishte edhe ndalesa e fundit e tij…