Një mënyrë alternative për organizimin e KKRT-së dhe KDRTSH-së

Një debat i nxehtë ka shpërthyer mes qeverisë dhe disa aktorëve mediatikë për projektin e qeverisë për të riformatuar Këshillin Kombëtar të Radiotelevizioneve dhe Këshillin Drejtues të Radiotelevizionit Shqiptar. Ideja e një reforme në këto institucione, pritej dhe në fakt një gjë e tillë ishte bërë e domosdoshme ngase ato kanë rezultuar ose të diskrediturara për nga besueshmëria, joefikase nga funksioni dhe në kundërshtim me qëllimshmërinë e krijimit të tyre si organe të paanshme për të rregulluar hapësirën e medias publike dhe asaj private. Në këtë kuptim reforma e shumicës së re është e mirëpritur, madje e vonuar.
Por projekti i qeverisë ka ardhur në mënyrë krejt papritur dhe për më tepër kahu i reformës që propozohet duket se jo vetëm nuk zgjidh asnjë prej krizave që kanë manifestuar këto dy insitucione, por thjesht ripërsërit të njëjtën skemë si e tanishmja. Kryeministri Berisha, ka pranuar se reforma nuk është konsultuar nga grupet e interesit dhe nga korporata e gazetarëve dhe ka deklaruar se “shumica do të mirëpriste nisma dhe propozime nga ana e komunitetit të gazetarëve”. Meqenëse jemi në kohë, dhe në kulmin e debatit, në cilësinë e specialistëve të medias, ne parashtrojmë për debat një projekt alternativ për ristrukturimin e këtyre dy institucioneve tejet delikate dhe me rëndësi të jashtëzakonshme për zhvillimin e medias dhe demokracisë në Shqipëri.
Në projektin tonë janë të mirëpritur për solidarizim, ide dhe këndvështrime të tjera edhe gazetarë apo aktorë të tjerë të interesuar për këtë problem.

Këshilli drejtues i RTSH
Analiza e përvojës së deritanishme të institucionit të Këshillit Drejtues të RTSH-së

Këshilli Drejtues i Radiotelevizionit Shqiptar, ka qenë vazhdimisht një institucion i sulmuar për mungesën e besueshmërisë së tij, për njëanshmërinë në favor të partisë në pushtet si dhe për diskriminimin e opozitës. Për pasojë ekipet drejtuese të RTSH-së që ka prodhuar ky këshill, kanë qenë në qendër të kritikave të opozitës dhe aktorëve të pavarur të shoqërisë shqiptare. Mjafton të evokojmë kritikat e bëra nga ana e opozitës socialiste të kohës ndaj ekipeve drejtuese të RTSH-së të periudhës 1992-1997, të kontrolluara nga demokratët në pushtet apo grevën e urisë të deputetit Arbnori, në vitin 1997 një protestë që shënonte kulmin e kritikave të ashpra të opozitës së kohës, ndaj ekipit të ri drejtues të RTSH-së, i cili kontrollohej asokohe nga socialistët e sapo ardhur në pushtet. Më vonë u shënuan disa përmirësime të papërfillshme në drejtimin e RTSH-së, në funksion të mos diskriminimit të opozitës, gjatë mandatit të Këshillit aktual drejtues dhe ekipit Zheji, që erdhi në krye të RTSH-së, pas vitit 2002, si pasojë e një fryme politike konsensusi mes qeverisë dhe opozitës e konsideruar nga të dyja palët si “frymë për balancimin e institucioneve ta pavarura”. Por sërish kriza e autoritetit, e drejtimit dhe paanshmërisë së RTSH-së nuk u zgjidh në parim dhe problemi mbeti i hapur.
Nga ana tjetër në RTSH, nuk është kryer një reformë themelore për të shndërruar këtë institucion në një institucion cilësor, konkurrues dhe profesional. Fakti qe secila qeveri e ka përdorur RTSH-në për qëllimet e veta, në një farë mase e ka kompleksuar ekipin drejtues për të bërë një reformë me themel për shkak të kritikës së palës tjetër. Kjo e ka lënë këtë institucion në një stanjacion të gjatë dhe korruptiv. Nga ana tjetër duke qenë një kanal i vetëm, ky institucion nuk mund të jetë përfaqësues i gjithë shoqërisë shqiptare, i nuancave, kundërshtive, apo diversitetit të saj. Si kanal i vetëm, ai ka ndërruar kryekëput fizionomi sa herë kanë ndryshuar shumicat që e kanë kontrolluar atë, për të arritur deri këtu ku jemi, ku ai nuk ka asnjë fizionomi. Kjo ka asgjësuar dhe thelbin e ekzistencës së entit publik të transmetimeve, që gjithandej përligjet me një theks që radiotelevizioni vë mbi disa aspekte të cilat radiotelevizionet private nuk i përfillin shumë, si historia kombëtare, identiteti kombëtar, çështja kombëtare, tradita, gjuha etj. Por duke qenë një kanal i vetëm, RTSH ka mbetur pa fizionomi. Nuk mund të thuhet se çfarë frymë përcon sot për teleshikuesit RTSH për disa pika delikate të historisë sonë kombëtare, për disa personalitete të historisë dhe kulturës sonë, për disa aspekte të gjuhës dhe kulturës sonë kombëtare, për të cilën në shoqëri ka një ndarje të madhe, apo ka një ndarje përgjithësisht të frymëzuar prej kulturës politike e filozofike të së majtës apo të së djathtës. Fakti që kemi një kanal është një prej arsyeve pse enti publik i transmetimeve ka dështuar në funksion e saj kryesor.
Është e qartë se përsëritja e së njëjtës formulë, por tanimë me shumicë blu, ose me personalitete të mbështetura nga partia demokratike në pushtet, është një vend-numëro e këtij institucioni, për të mos thënë një regres i saj. Është në nderin e partisë demokratike, opozitës së djeshme të persekutuar nga këto institucione dhe një prej atyre aktorëve që ka kërkuar me të madhe, “balancimin e insitucioneve”, të ruajë koherencën dhe sot në pushtet, nga pozitat e fuqishmit të realizojë vërtet reformën që kishtë ndërmend në opozitë. Janë të gjitha arsyet të kalohet në një skemë të re të strukturimit të RTSH-së.

Një formulë për organizmin e Këshillit të Drejtues të RTSH-së

Duke u mbështetur në analizën e mësipërme, e cila mund të përmblidhet në dy konkluzione rreth defekteve të këtij institucioni, mund të themi se duhen gjetur mekanizmat për të korrigjuar së pari: përbërjen e zhbalancuar politike apo përfaqësuese të këtij institucioni; së dyti: duhet gjetur një zgjidhje alternative përtej një kanali të vetëm, për të bërë të mundur krijimin e fizionomisë së televizionit publik shqiptar, fizionomi që riprodhon flukset kryesore politike, kulturore dhe ato intelektuale apo të mendimit që gjenden në shoqëri, që janë grupuar përgjithësisht, në një frymë të majtë, dhe të djathtë, megjithë nuancat që kjo ka brenda.
Prandaj është e nevojshme që të kemi menjëherë dy kanale televizive dhe për këtë ekziston liçensa dhe mundësitë teknike dhe njerësore në RTSH, pa shtuar asnjë lek nga fondi i shpenzimeve publike. Njëri kanal mund të ishte konvencialisht me një frymë editoriale majtas dhe tjetri djathtas. Kjo do të zgjidhte krizën e identitetit të RTSH-së dhe do të krijonte mundësinë e zhvillimit lirshëm të identiteteve ideore, kulturore, politike të secilit. Kjo do të shmangte ndryshimin radikal të frymës sa herë që ndryshon shumica në pushtet. Kjo do të kishte nevojë për një këshill të ri drejtues të balancuar politik, më 7 anëtarë, 3 anëtarë me mandat të kufizuar i takojmë shumicës, tre opozitës, kurse anëtari i shtatë, pa mandat të përcaktuar, të emërohej dhe shkarkohej nga kryetari i parlamentit. Kjo do të thotë, se sa herë lëvizim shumicat në kuvend, pa shkaktuar asnjë krizë, të ndërrohej shumica e këtij institucioni. Si rregull shumicës në pushtet, i takon të këtë vazhdimisht kontrollin mbi këtë institucion, pasi kjo po ndodh realisht dhe është hipokrizi të mendojmë të kundërtën. Shumica në pushtet do të kontrollonte drejtorin e përgjithshëm të RTSH-së me shumicë të thjeshtë 4 me 3.
Kurse drejtorët e TVSH 1 dhe TVSH 2, përkatësisht njëri majtas e tjetri djathtas do të zgjidhen me shumicë të cilësuar që e kapërcen numrin e anëtarëve që ka një krah, pra me 5 me 2. Në këtë mënyrë secila palë do të kushtëzonte krahun tjetër për të zgjedhur drejtorin e kanalit të tjetër. Pak a shumë një lloj mekanizmi si ajo e KQZ-së aktuale, e cila duket se funksionoi shumë më mirë se “KQZ-të e pavarura”. Kjo do to të thotë që si drejtorë të secilit kanal do të zgjidheshin njerëz profesionistë, të ekuilibruar dhe me besueshmëri. Kështu pakica, apo pala tjetër do të ishte vazhdimisht e përfaqësuar fort në këshill dhe nga ana tjetër ajo do të ruante paprerë kontrollin mbi kanalin e vet, ndërkohë do të ishin edhe e kushtëzuar për standardet profesionalet të dretuesve të kanalit nga pala tjetër dhe po ashtu do të kushtëzonte palën tjetër për të njëjtën gjë.

Këshilli Kombëtar i Radiotelevizioneve KKRT

Analiza e Këshillit Kombëtar të Radio – Televizioneve (Enti i Licensave)

E njëjta analizë mund të bëhej për entin e licensave. Legjislacioni në këtë fushë ka nevojë për një liberalizim të menjëhershëm, ai është shumë i ngurtë dhe pa asnjë arsye. Ky ligj duhet të përfillë realitetet mediatike që krijon konkurrenca e vazhdueshme. Sistemi duhet të jetë i hapur ndaj hyrjeve të reja dhe fleksibël ndaj zhvillimit të shpejtë teknologjik.
Enti i fundit vërtet ka qenë i balancuar politikisht megjithë diversionet që i janë bërë opozitës me zgjedhjen e përfaqësuesve të opozitës fasadë, por megjithatë ai ka çaluar në aspektin e vendimmarrjes. Vendimmarrja e thjeshtë ka bërë që vendimet e këtij Këshilli të jenë të gjitha në favor të qeverisë, përderisa shumica përgjithësisht ka kontrolluar 4 nga tre anëtarët e këshillit.

I njejti mekanizëm si ai për Këshillin e RTSH-së mund të aplikohej edhe për entin e licensave. Kështu dy anëtarë do të zgjidhen me mandat të kufizuar nga shumica, dy nga qeveria, anëtari i pestë që bën balancën e votave, duhej të zgjidhej nga kryetari i parlamentit me një mandat të pakufizuar. Kjo siguron përtëritjen pa krizë të këtij institucioni dhe reflektimin e realiteteve të reja politike në këshill sa herë ndryshojnë shumicat. Vendimet e rëndësishme të këtij Këshilli, si dhënia dhe heqja e licensave, e cila është pika më delikate, mund të merren me një shumicë të cilësuar 4 me 1, pra një shumicë që kapërcen njërin krah politik që i ka sjellë këto anëtarë në këtë institucion.

Përfundime.

Kjo skemë e zgjedhjeve dhe e marrjes së vendimeve në këto dy institucioneve i përgjigjet situatës aktuale në Shqipëri, ku është shumë e vështirë që tu besohet “të pavarurve” dhe të ashtu – quajturave “institucione të pavarura”, të cilat e kanë provuar veten se janë të njëanshme dhe pa efektivitet.
Askush, përveç procedurave ligjore racionale dhe të besueshme që nuk varen nga vullnete individuale, nuk mund të bëhet garant për lirinë e shtypit, pavarësinë e institucioneve dhe funksionimin profesional të medias publike.
Një alternativë tjetër, është shkrirja e këtyre institucioneve dhe shndërrimi i tyre ne ente pranë qeverisë, me kusht që qeveria të mbajë përgjegjësinë e vendimeve që këto ente marrin dhe të japë llogari elektorale për to. Nëse vendoset të mbeten të tilla, si “institucione jashtë qeverisë” ka nevojë që dhe për shumë kohë vendimmarrja e këtyre institucioneve të mbështetet në parimin e balancimit politik.

*Pedagogë në departamentin e gazetarisë dhe komunikimit

Shekulli, 14/02/2006