Frederik Ndoci - Rikthimi i rebelit

"Katerina" është dopio disku debutues amerikan për Ndocin, një këngëtar italo-shqiptar, i njohur në formimin e tij si artist nga fansët e muzikës së Frederik Ndocit.

Nuk janë vetëm dëgjuesit e ekspozuar në tërësinë e spektrit të së ardhmes së tij për të qenë në rangun e zërave legjendarë (bariton, tenor, kundërtenor), por Ndoci i fton dëgjuesit e këngëve të tij, të këndojnë në anglisht, spanjisht, italisht, greqisht, frëngjisht dhe shqip gjithashtu. Mbështetur nga një akustikë dhe panoramë tingulli sintetik, që përfshin një grup yjesh ndërkombëtarë të muzikës dhe disa nga efektet më të mira zanore të ambientit të padëgjuara më parë në ndonjë regjistrim popullor, Ndoci rrëshqet lehtësisht përmes një peizazhi dëgjimor, që lëviz në mënyrë konstante.

*(Kjo është një pjesë e tekstit që shoqëron prezantimin e diskut të ri të Frederik Ndocit në sitin www.laMusica.com, një ndër sitet më të njohur të muzikës.)

Frederik, prej vitesh jeni vendosur në Amerikë dhe keni ndërtuar jetën tuaj atje. Para pak kohësh keni realizuar albumin tuaj të ri me këngë. Çfarë përfaqëson ky album për karrierën tuaj?

Ka qenë maji i vitit 1996, kur vendosa të largohem nga kontinenti plak i Europës. Arsyeja ishte objektive dhe subjektive. Nuk e di nëse keni informacion për karrierën time para "96"-tës, por unë debutoja nëpër skenat e ndryshme të Europës, me grupet: "Rose Rosse", pastaj me grupin "Pagina d'Album" e më vonë do të bëhesha ortak ose bashkëpronar i grupit për gati dy vjet. Këtu fillon edhe karriera dhe regjistrimi i CD-ve si "Federico e Pagina d'Album" me titull "Di tutto di piu". Kuptohet, më shumë ishin këngë italisht dhe spanjisht. Gjatë kësaj kohe ishte e ndaluar për mua që të tregoja kombësinë, pra një shkatërrim shpirtëror i pakrahasueshëm për artistin. Por nevoja për të mbijetuar justifikonte vuajtjen.

Pas pak kohësh erdhi edhe albumi i dytë "Sono Gitano" (Jam rrom, domethënë pa atdhe). Disku u prit mirë, por në të njëjtën kohë filluan edhe rebelimet e mia. Bashkëpunëtorët po më preknin të ardhurat, domethënë po tregonin se ndershmëria nga ana e tyre ishte tjetër planet. Kjo ishte edhe arsyeja që unë hapa gjyq ndaj tyre dhe karriera ime do të vazhdonte me një grup të ri, "Les Bon-Bon". Grupi përmbante elemente nga e gjithë Europa. Është pikërisht grupi me të cilin kam ardhur në Shqipëri në vitin 1995 dhe kam dhënë disa shfaqje. Gjatë kohës së qëndrimit në Itali, pothuajse të gjithë radiot dhe televizionet jepnin këngë dhe video nga albumet e mia.

Isha rritur mjaft dhe për këtë mund të dëshmojnë të gjithë bashkatdhetarët e mi në Itali, Spanjë, Gjermani, Zvicër, e të tjerë. Gjatë kësaj periudhe isha mjaft i kërkuar dhe i mirëpaguar. Bëja rreth 26 koncerte në muaj dhe kjo ishte një mesatare mjaft dërrmuese duke pasur parasysh edhe lëvizjet gjeografike të koncerteve dhe orët që shpenzoheshin për udhëtim dhe shfaqje. Mendoni, duhej gjetur koha edhe për intervista në radio apo televizione. Kisha një skuadër pas, përveç orkestrës dhe ekipit plotësues të prapavijës dhe të gjithë këta paguheshin. Një ditë erdhi koha që metastazat e sëmundjes që më zinte frymën (mohimi i origjinës) të më pushtonin të gjithin dhe në një emision televiziv deklarova se jam shqiptar. Për të mos u futur më në detaje kjo ishte edhe arsyeja që udhëtimi drejt Amerikës ishte një shpresë e re dhe domosdoshmëri për jetën time. Kthimi në atdhe ishte pothuajse i paimagjinueshëm, pasi viti 1995 ishte plot me të papritura edhe për atdheun.

Kujtoni piramidat dhe klubet. Njerëzit e justifikonin me bollëkun e madh që solli demokracia. Unë, përveç simpatisë së njerëzve, nuk gëzoja asgjë tjetër. Shtëpia ishte grabitur me forcë, vendi i punës (Teatri "Migjeni") nuk siguronte punonjësit me rroga. Si mund të imagjinoja një kthim kur bashkëpunëtori im, Ardit Gjebrea, më thoshte: "Frederik, unë nuk mund të qëndroj dot në Itali, këtu janë hipokritët në përmasa dinosaurësh dhe sigurisht, të gjesh vetveten në jug të Italisë ishte dhe mbetet një pamundësi gjeometrike, pavarësisht nga fuqia e talentit". Një arsye mjaft e fortë ishte edhe oferta e një kishe kristiane 'South California' (Cristian heritage College& Shadow Mountain Church) për të regjistruar një CD "Fredrik and friends", me titull "The good news of love" në anglisht, me këngë të reja kristiane.

CD-ja u realizua, por ëndrrat mbetën disi të venitura dhe të shkelura nga njerëzit që më rrethonin. U gjenda i tradhëtuar në vitin 1997 dhe fenomeni i familjes shqiptare në liri absolute jep shkas për dekompozim të menjëhershëm. Njerëzit e formuar me një skepticizëm moral të dobët bëhen pre e naivitetit dhe sulmeve të të papriturave të jetës dhe besojnë një të ardhme abstrakte dhe një jetëgjatësie pa limit. (Kjo do të ishte përsa i përket fenomenit ish-familje me baza morale të "Njeriut të ri", gjë që është flluskë sapuni para të mbijetuarit në kapitalizëm).

Interesante janë detajet nga jeta dhe peripecitë tuaja artistike. Por le të kthehemi tek albumi i ri për disa detaje më shumë? Sa këngë përmban albumi? Çfarë natyre kanë këngët? Ju jeni kantautor i tyre, apo këngët vijnë si produkt i bashkëpunimeve të tjera artistike?
Realizimi i albumit të ri ka dashur pothuajse 1000 ditë punë nga kompanitë "Gipsy Eagles" dhe "Blue November". Punë intensive në gjetjen e materialeve, në regjistrimin, orkestrimin, miksimin e tyre dhe finalizimin e tyre. Këngët janë të zhanreve të ndryshme, romanca, balada, rok klasik, disko dens etj. Janë 17 këngë në gjashtë e gjysmë gjuhe anglisht, spanjisht, italisht, frëngjisht, në dialektin napolitan, një këngë e muzikës së lehtë greke dhe një këngë baladë në shqip.

Këngët janë krijuar nga kompozitorë të ndryshëm nga Bota dhe disa janë këngë 'Revival', ndërsa gjashtë këngë janë marrë nga kompozimet e mia, sidomos nga krijimet e mia të adoleshencës). Instrumentistët që luajtën në këtë CD janë nga më të famshmit. Ndërsa inxhinierët ndër më të njohurit. Fati e solli që bashkëpunimi me George Gesner (producent) të ishte i përmasave të përbotshme, kështu që jehona e suksesit me siguri do të arrijnë edhe te ju. Për suksesin e albumit është ende herët, por promovimi i tij ishte mjaft domethënës dhe premtues. Morën pjesë artistë VIP-a të inkuadruar në Manhattan si dhe të ftuar nga Shqipëria. Ndërsa suksesi mund të vlerësohet edhe nga shkrimet që janë në qarkullim sot, për shembull: http:/LaMusica.com, ose në "manhattan today", "Iliria", "Bota sot", etj.

E ndiqni muzikën e lehtë shqiptare që prodhohet në Shqipëri? Cilat janë dukuritë që e shoqërojnë atë sipas gjykimit tuaj? Ku ndryshon ajo nga muzika që prodhojnë kompozitorët apo kantautorët shqiptarë, por që jetojnë jashtë kufinjve?

Muzikën e lehtë shqiptare në të vërtetë e kam ndjekur me interes, por jo intensivisht. Mendoj se ndikimi i huaj dhe zhvendosja e vëmendjes për të krijuar diçka të re ka qenë pre e rutinës dhe e largimit nga e bukura. Kuptohet se plagjatura në muzikë ngandonjëherë është e paevitueshme, por jo qëllim në vetvete. Kur një krijim pëlqëhet nga masa e gjerë aty për aty, të shumtën e rasteve i ka ngjarë flakës së kashtës dhe mbijetesa e materialit ka qenë qesharake. Në kohën tonë (në asnjë mënyrë idealizim) censura ka bërë edhe një parapërgatitje cilësore, gjë që rriste edhe përgjegjësinë. Ndërsa sot, emrat, paratë bëjnë gjithçka.

Aftësia sot është asgjë para shtëllungës së parave. Vërtet paratë që mora unë nga Shqipëria ishin të papërfillshme, ndërsa suksesi mendoj se është i pavdekshëm. Si mund të priten ndryshe debutuesit tanë në festivalet e ndryshme ndërkombëtare ku i jepet përparësi ngjashmërisë së stadit, formës dhe kohës së këngëve dhe jo nevojës që krijuesit të krijojnë diçka që përfaqëson tonet dhe bulëzat tona muzikore, qoftë edhe të frymëzuara nga folklori ynë? Pse duhet t'i tregojmë Europës që ne dijmë të bëjmë rep, tekno, hip-hop në stilin zezak, kur Bota ka një interes për intonacionet e harruara kombëtare?

Ne jemi ndër kombet më të vjetër të Europës dhe me muzikën që bëjmë, nuk po arrijmë të dëshmojmë pikërisht këtë. Krijimet e Çesk Zadejës, Tonin Harapit, Nikolla Zoraqit, Tish Daisë, Avni Mulës, Simon Gjonit, Ferdinand Dedës, Kujtim Laros, Aleksandër Peçit, Limoz Dizdarit, Zef Çobës, Ardit Gjebresë etj., muzika e tyre është pikërisht e pavdekshme se mban atë që është e jona, domethënë bulëza kombëtare të folklorit tonë. Nuk them që muzika e lehtë të jetë komplet e mbështetur në folk, por gjithsesi jo e mbështetur në folklorin "south afrikan". Në përgjithësi krijuesit shqiptarë janë zhvilluar në përmasa gjeometrike me krijuesit jashtë kufijve të Shqipërisë. Arsyeja objektive që nuk jemi në kontakt të vazhdueshëm me lëvizjet e jetës artistike të zhvilluar në vendin tonë (Shqipëri), ka të bëjë me faktin që artisti dhe krijuesi në mërgim mbeten me vizionin konservator dhe pothuajse të prapambetur me krijuesin vendas (po ta quajmë kështu).

A ka pasur ndonjë moment në jetën tuaj kur keni menduar se e gjithë sakrifica për të ndërtuar një karrierë artistike jashtë atdheut ka kapërcyer forcat tuaja dhe se duhej të hiqnit dorë?

Shumë herë artisti ka zhgënjime, kuptohet shumë më tepër se njeriu i thjeshtë. Artisti vdes disa herë, bile shumë herë jo vetëm në Botë, por edhe brenda jetës së tij artistike. Kur kalon nga një lagje në një tjetër ndeshesh me një kulturë të re. Mendo të kalosh kontinente, se me çfarë fenomenesh gjendesh! Mundësia e realizimit është një kategori filozofike e re në kapitalizëm. Kapitalizmi nuk të pret ty si kompozitor apo si artist. Për kapitalizmin, një i ri i sapoardhur është një plan mishi për ta grirë, nëse ai nuk di të mbijetojë. Kështu, meqë unë nuk shkova si kontigjent artistësh i dërguar nga shteti im me dieta për të studiuar jashtë, por dola si refugjat, më priti i njëjti fat si gjithë refugjatët e tjerë. Pa çka se fati më ndihmoi që të futesha disi në jetën artistike dhe falë bagazhit dhe punës intensive u ndodha në radhët e artistëve që dikur për ne ishin të paarritshëm.

Sa jeni integruar në jetën amerikane dhe sa ju mungon atdheu juaj?

Pyetja më absurde është se "sa ju ka munguar atdheu". Në kohë vuajtjesh (përfshirë këtu tërë jetën e mërgimtarit) mungesa e atdheut kthehet në brengë dhe burim i përmasave galaktike. Fenomen që përfshihet në tërë krijimtarinë botërore. Këngët dhe krijimet më të bukura janë tema e vendlindjes. Këtu nuk kam parasysh vetëm Rilindasit tanë, por kompozitorët dhe krijuesit e gjithë Botës.

Kështu që edhe tek unë do ta shikoni që pothuajse në të gjitha këngët e albumit të ri gjendet tema e mungesës së atdheut. Tek "The crying field" (Fusha e lotëve), me motive nga Dibra dhe Vlora, "Glass heart" (Zemra e kristaltë) që është e regjistruar edhe në spanjisht "Corason de cristal", "All the love in the World" (Gjithë dashuritë e Botës", "Zonja Shkodër", "Caterina" "Piano on a moon", "Falling in love again", (Të dashurosh nga e para edhe një herë) "La danza", "Peshkatari i perlave", "Return to me (kthehu tek unë), "Anche senza di te" (Edhe pa ty vazhdoj), "El dichioso soy yo", (Sa me fat që të kam ty), përshkohen nga një ndjenjë mjaft e dukshme e nostalgjisë për atdheun.

Me siguri që në të ardhmen do të shkojë duke u rritur dhe krijimet e reja do të jenë deri ndoshta monotone për njerëzit që ëndërrojnë të ikin që atje. Nuk është kënaqësi emigrimi në jetën e një kombi, por disa herë është domosdoshmëri dhe kjo arrihet në bazë të instiktit dhe aftësive të personit. Meqenëse që në moshë të vogël kemi ndierë mungesën e pranisë së prindërve (turnet e gjata të punës), pastaj jeta si konviktorë, të gjitha këto kanë ndikuar që të forcohet karakteri dhe personaliteti në kushte dhe rrethana të ndryshme.

Sa ka ndikuar stacionimi juaj në Amerikë në frymëzimin tuaj artistik?

Të thuash fjalën tënde nga Amerika është pak më e lehtë se të thuash fjalën tënde nga çdo shtet tjetër i Europës. Pasi Amerika është krijuar me refugjatë dhe kombësi të ndryshme. Konkurrenca këtu është e pa limit, por jo që të të frenojë dhe të mos lejojë që të ecësh përpara nëse ke pak brumë.
Le t'i kujtojmë pak lexuesve tanë për kohën kur ju së pari u shfaqët në ekranin shqiptar. Atëherë djalosh i ri, së bashku me një grup djemsh të talentuar, të cilët dolën në skenë me emrin "Na bashkoi kënga popullore". Të gjithë studentë të arteve. Pastaj pjesëmarrja në kinema e më tej konkurrime dhe vlerësime si solist. Çfarë momentesh mund të rikujtoni nga ajo kohë? Për cilat emocione të provuara ndieni akoma nostalgji?

Jeta ime artistike ka filluar që në moshë të mitur. Ishte fat që festivalet kombëtare për fëmijë zhvilloheshin në Shkodër në qytetin tim të lindjes. Këngët dhe çmimet kanë qenë të përhershme. Pastaj më vonë në shkollën e muzikës "Prenkë Jakova", në aktivitete të ndryshme deri në Orkestrën Simfonike të Shkodrës (si oboist) të drejtuar nga dirigjenti Ermir Krantja. Fakulteti i Dramës në vitin 1978 dhe oferta me grupin "Na bashkoi kënga popullore", aktivitetet dhe turnetë me këtë grup, këngët solo dhe duetet me këngëtarët Valdete Hoxha, Zeliha Sina, Irma Libohova, Agim Duro, më pas inkuadrimi me Estradën e Tiranës, edhe këto janë mbresa të pashlyeshme deri në dëbimin nga grupi (dënimi në vitin 1982).

Pastaj vjen mbarimi i fakultetit dhe emërimi në Estradën e Shkodrës si aktor. Kinoprovat dhe aktivizimi në filma të ndryshëm, si "Në çdo stinë", "Dasma e shtyrë", "Fundi i një gjakmarrje","Flutura në kabinën time", "Kur hapen dyert e jetës", "Edhe ashtu, edhe kështu". Pjesëmarrja në festivalet e Radios dhe të Televizionit si dhe festivalet e Pranverës ishin të shumtë. Do të duheshin orë dhe ditë të tëra që të tregoja detaje se cili ishtë më i bukur dhe më interesant se tjetri.

Po të më jepet mundësia në të ardhmen, krahas albumeve, pse jo edhe inkuadrimi dhe sipërmarrja në një film nuk do të ishte një ëndërr e parealizueshme.

Në Amerikë dihet se ka një bashkësi shqiptarësh, të cilët përpiqen të mbajnë gjallë identitetin, traditat, komunikimin ndërmjet emigrantëve të të gjitha kohëve. Cila është lidhja juaj me këtë bashkësi?

Këtu janë breza shqiptarësh (për nga largimi), nga më të ndryshmit. Kuptohet, artisti e ka mundësinë që t'i takojë pothuajse të gjithë, pasi puna e ime ka qenë dhe mbetet impenjuese për shqiptarët këtu në kurbet. Ndihmesë japin gjithashtu edhe artistët e tjerë shqiptarë. Bashkëpunimi me to për mua ka qenë mjaft i suksesshëm dhe pa hezitim, pavarësisht që shumica e jonë është e përçarë dhe një dashuri hipokrite shoqëron në të shumtën e rasteve. Shumë herë ndodh të ketë zënka dhe mëri mes nesh. Unë po flas në vetën e parë në numrin njëjës, por unë vetë personalisht nuk kam të tilla.

Mungesa e një vatre kulture e bën shumë të vështirë mbijetesën e artistit. Këtu institucionet fetare janë nga më luksozet përsa i përket krahasimit me kombet e tjerë, ndërsa po të kesh ndonjë takim me ndonjë artist, shkrimtar apo aktor, duhet të lesh takim në ndonjë piceri apo restorant, pasi vetëm ne shqiptarët nuk kemi ndërtesë apo sallë kulture. Të gjithë kombet e tjerë i kanë. Shqiptarët e vjetër nuk e kuptojnë domosdoshmërinë e kësaj dhe të rinjtë nuk i kanë mundësitë për të investuar për këtë. Kështu që artistët mbeten pa strehën e tyre. Kështu që edhe populli mërgimtar do të marrë art, kënaqësi nga ne të pastrehët.

Besojmë se lexuesit tanë kërkojnë të dinë diçka më tepër lidhur me jetën tuaj private. Diçka më shumë për familjen tuaj...
Jam i martuar dhe i lumtur me Aidën, shqiptare nga (Korça-Borshi-Durrësi). Fatmirësisht këndon mjaft bukur dhe në CD-në e re, herë pas here do të dëgjoni zërin e saj në motivet burimore të këngëve të reja, të krijuara nga unë.

Cilat janë ndryshimet që ka pësuar Frederik Ndoci gjatë këtyre viteve larg Shqipërisë? Në karakterin dhe personalitetin e tij? I ndihmon emigrimi njerëzit që të "rriten", apo të ndryshojnë?

Artisti përveç pjekurisë fiziologjike ka edhe një pjekuri artistike të paevitueshme (gjithnjë nëse është kërkues dhe nuk rresht së studiuari). Sa më shumë kohë kalon, aq më i vogël të duket vetja dhe aq më shumë shtohet përgjegjësia për të krijuar. Artisti nuk ka kohë të korrigjojë të kaluarën, ai nëse nuk di se përmes asaj që arriti dhe atyre që e presin është një kënetë e tërë. Ai duhet të bëjë që kjo kënetë të thahet dhe të lartësohet, duke mos i vlerësuar vetë veprat e tij, por duke lënë që të tjerët të flasin për ato.