Antologji e mendimit shqiptar 1870 - 1945

Federata PanShqiptare e Amerikës VATRA dhe Lidhja e Shkrimtarve Shqiptaro - Amerikan bënë promovimin e librave të autorit të disa botimimeve të Shtëpisë Botuese "Plejad" në Tiranë, z. Ndriçim Kulla.

Village - Manhattan(NY): Në një mjedis tërheqës, por mjaft modest dhe tepër intelektual - në Village - Manhattan(NY) në Restornatin "Macelleria", pronë e bashkëatdhetarit, tonë, aktivisitit të njohur në komunitet, z. Sejdi Bytyqi, u bë promovimi i botimeve të disa librave, të zotit Ndriçim Kulla, organizuar nga Federata PanShqiptare e Amerikës VATRA dhe Lidhja e Shkrimtarve Shqiptaro - Amerikan. Ky lokal bujar, është kthyer thjesht në një qëndër kulturore, e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro - Amerikan, për të tretën herë. Pas promovimit të poetit nga Pogradeci, Dhimiter Pojanaku, dhe konferencës së parë të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro - Amerikan, në lidhje me Vatrën, dje, u bë promovimi në diasporë, i librave të autorit të disa botimimeve të Shtëpisë Botuese "Plejad" në Tiranë, me disa nga librat e tij më të fundit.

Përshëndetjen e rastit në këtë promovim ku morën pjesë, dhjetra shkrimtar, poet, tregimtar, artist, piktor dhe lexues të librit shqip në Amerikë, e bëri kryetari i Vatrës, Inxh. Agim Karagjozi. Paraqitjen dhe drejtimin e programit të këtij promovimi, e bërë gazetarja e njohur shqiptaro - amerikane Rafaela Prifti. Ndriçim Kulla autori i disa botimeve , mbajti kumtesën më titull: "Plagët tona, të vjetëra e të reja, dhe zgjidhjet që japin mendimtarët tanë". Kryetari Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro - Amerikan shkrimtari Ramiz Gjini, u paraqitë me kumtesën" Antologji e mendimit shqiptar 1870 - 1945" . Ndërsa, editori i gazëtës më të vjetër shqiptare "Dielli" zoti Anton Cefa, lexojë recensionin e përgatitur prej tij "Branko Merxhani - Vepra". Shkrimtari i njohur Naum Prifti, erdhi në këtë promovim me kumtesën "At Giuzepe (Zef) Valentini). Pas përfundimit të kumtesave z Kulla, iu përgjegjë pyetjeve nga të pranishmit.

Gazetarja e njohur shqiptaro - amerikane Rafaela Prifti duke vlersuar këtë ndërrmarje të madhe të diasporës në Amerikë, tha se :"Ju e dini se përmovimet e librave, dhe autorve tanë këtu, kanë tashmë një rregullësi sistematike. Vetë fakti, tha ajo që edhe ky aktivitet që është një përmovim libri në komunitet duket se është edhe një tregues tjetër domethënës, për nivelin dhe interesin e letrave e lexuesve shqiptarë, edhe këtu në Amerikë.

Më tej ajo tha se: "Megjithë atë, ky tubim për mendimin tim ky përmovim domethënë, ka dy dallime kryesore nga përmovimet e zakonëshme. Ky përovim, mendon zonja Prifti, është diçka më shumë pasi ka një libër edhe autor me vlera të veqanta. Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA, dhe Lidhja e Shkrimtarve Shqiptaro - Amerikan, veq një përmovimi, sot, në këtë tubim po mbahet edhe një "forum" rreflektimi një pasqyrim i historisë së mendimit shqiptar, që përfshin periudhën e dhjetvjeqarit të fundit të shekullit IX-të deri në fillim të shekullit të XX-të. Ku, spikasin disa figura të shquara dhe në veqanti siç do të shihet edhe nga kumetesat e referencat, dy figurat: at Xhuzepe (Zef) Valentini dhe Branko Merxhani.

Veqoria e dytë është pjesë e një vazhdimi i një praktike të re filluar në bashkësinë shqiptare në dhjetveqarin e fundit me përovimin e librave, e të botimeve të bëra në Shqipëri e diasporë. E cila ka si zanafillë në aspektin idealist e nacionalist kombëtar shqiptar, nga historiani i njohur shqiptar, mik i vatëranve shkrimtari Beqir Meta. Ndërkohë ja vlen që këto nisma të mira të ndihmohen dhe të kultivohen. Kështu që shpresojmë që edhe kjo nismë, do të vazhdojë, pohojë me plotë"gojën" në fjalën e saj gazetarja e njohur shqiptaro - amerikane, Rafaela Prifti.

Në një kumtesë të gjatë më titull : "Plagët tona, të vjetëra e të reja, dhe zgjidhjet që japin mendimtarët tanë", Kulla, nënvizojë se :" Në vijim të vëmendjes time për të qënë aktiv në botimin e literaturës së mendimit e filozofisë, një vend të veqantë në punën time ka pasur mendimi shqiptar i traditës. Në këtë drejtim, megjithë pavëmëndjen që është treguar nga institucionet përgjegjëse të shtetit shqiptar, si pasojë e një pune sistematike përgatitëse(kërkuese dhe seleksionuse), nga ana ime dhe disa kolgëve të tjerë, është arritur të botohet një kolanë e tërë dhe e madhe me mendimatrë të tillë të rëndësishëm si Branko Merxhani, Mehdi Frashëri, Mit'hat Frashëri, Mehdi Frashëri, Anton Harapi, Zef Valentini, Vangjel Koça, Tajar Zavalani, Krist Maloki, Stavro Skëndi, Dom Ndoc Nikaj. Jorgji Meksi, Eqerem Bej Vlora, Ambroz Malaskaj, Ismet Toto, Gjergj Fishta, Faik Konica, Fan Noli, etj - kolanë kjo, që edhe pse e ka gjetur dritën e botimit me vështërsi, në shumë kuptime, ka arritur të trumfojë. Madje, për shkak të aktualitetit që kanë vlerat e këtij mendimi dhe nga kultura e lartë që e karakterizon, i gjithë ky korpus dijesh dhe mësimesh, ka filluar të ketë një ndikim të rëndësishëm tek shumë njerëz që i përkasin shtresës intelektuale në Shqipëri.

Recensioni e mbajtur në promovimin e librave të zotit Kulla, nga autori dhe editori i gazëtës 100- vjeçare "Dielli" z Anton Cefa, gazetar e publicist i njohur i komunitetit zgjojë vëmendjen e të gjithë pjesmarrëseve.

Shqipëria pati fatin e mirë, në vitet ‘30 të kishte një mendim sociologjik të një niveli të lartë, modern, të pastër, me atë pastërti që ka ideali. Në ato vite, u prezentuan, u shoshitën dhe u ndeshën, në shtypin tonë, rrymat e mendimit evropian dhe botëror, në fushat më të ndryshme të filozofisë, shkencës, artit, kulturës, besimit, etj., me të vetmin qëllim: t’i shërbenin formimit të ndërgjegjes kombëtare të popullit dhe sidomos të rinisë, për t’i përgatitur atdheut një të ardhme të mirë e të begatshme. Të begatshme jo vetëm ekonomikisht, por edhe shpirtërisht; sepse nuk mund të ketë begati të vertetë me një shpirt të varfër.

Shqipëria pati fatin e keq që jo më gjatë viteve të një dekade, por gjatë disa dekadave të gojavitet, të përbaltet e të mohohet ky mendim i fisëm. Me armë të padrejta, me krim diktature, me mjetet më të ndyra, u imponua ideologjia komuniste, e cila, duke pasur në themel të saj materien dhe dialektikën e saj, ia thau palcin së vërtetës dhe e paralizoi atë, shpërfytyroj moralin dhe e çoroditi atë, asfiksoi shpirtin e shqiptarit, helmoi ushqimin shpirtëror, që në momentin historik mbas rënies së diktaturës ishte i nevojshëm e i domosdoshëm për t’i dhënë popullit energjinë e duhur për një veprimtari pozitive, që kërkonte momenti.

Natyrshëm, që në vitet e para të ’90-ës, vitaliteti, që e ka karakterizuar shqiptarin gjithnjë, filloi të japë frytet e veta. Mendimi shqiptar, tashmë u shprangua, u rigjallërua dhe filloi t’i kthejë sytë dhe të ushqehet rishtas nga mendimi perëndimor; por pak u kujtuan se ne kishim një thesar në këtë fushë, që mund të vihej në shërbim të gjendjes së krijuar: kishim pasur sa e sa mendimtarë idealistë, që i kishin trajtuar shumë e shumë çështje sociologjike, politike, fetare, ekonomike, etj., në prizmin e idealit kombëtar. Kjo pasuri nuk duhej lënë të humbiste, por duhej vënë në shërbim të shoqërisë shqiptare, të ndryshimeve që kërkoheshin.

Një ndihmesë të madhe në këtë drejtim, e bëri me një kujdes e përkushtim të veçantë z. Ndriçim Kulla, që kemi fatin ta kemi sot këtu, në saje të një ftese të “Vatrës”. Kulla, përmes një pune të madhe studimore me kritere shkencore e atdhetare, botoi një radhë veprash të vëllimshme si: “Antologjia e mendimit shqiptar, 1870-1945”, që përmbledh pjesë të zgjedhura nga 25 mendimtarë të shquar; “Neoshqiptarizma një model i braktisur”, “A jemi shqiptarë apo do bëhemi”, vëllimet përmbledhëse të veprimtarisë së Branko Merxhanit e Zef Valentinit, “Misioni i shekullit XX” e Tajar Zavalanit, “Në udhën e shqiptarizmës” e Vangjel Koçës, “Oriental apo oksidental” e Krist Malokit.

Këto botime, ai i bëri jo vetëm për të dëshmuar arritjet e mendimit shqiptar në të kaluaren, apo thjesht si një grishje e përzemërt për të mos i harruar dinjitarët e mëdhenj të kulturës sonë të së kaluares; por, - ajo që është më e rëndësishme, - për t’i vënë ato në shërbim të shoqërisë shqiptare në funksion të zgjidhjes sa më me sukses të problemeve, që diktonte koha e tranzicionit të vendit tonë në një vend të lirë e demokratik dhe integrimit të tij brenda përbrenda vetes dhe, pa tjetër, në Evropë.

Dy fjalë për autorin: