Atdhetar, pakica e re kombëtare

1.
Pandeli Majkon, ministrin e tanishëm të Mbrojtjes në Shqipëri, opozita e përqesh si Pandi Tuneli, për shkak të idesë së tij që të ndërtohet një tunel nën ujë mes Italisë dhe Shqipërisë, ndërsa brenda vet familjes së tij politike socialiste nuk janë të rrallë ata që e quajnë një axhami politik. Këndej kufirit, në Kosovë, opinioni publik e njohin si njeri që i qëndroi burrërisht sfidës së eksodit të shqiptarëve kosovarë gjatë luftës dhe njeri që, me aq forcë sa ka, përpiqet ta ndërtojë afërsinë fizike mes Kosovës dhe Shqipërisë, duke e lidhur Adriatikun me Prizrenin.

“Taksa e Majkos”, siç përshkruhej me shpërfillje në fillim tatimi special, i dedikuar për ndërtimin e rrugës Durrës-Morin, deri tani ka mbledhur gati 40 milionë dollarë, që do të thotë se janë mbledhur mbi një e katërta e kostos së ndërtimit. Qëndrimi i tij tashmë i njohur për zbritje të nivelit të komunikimit me Serbinë e Malin e Zi, përderisa kjo bashkësi shtetesh insiston të fusë Kosovën në dokumentin e vet kushtetues, nga kritikuesit e Majkos u prit me sarkazmin e zakonshëm për “axhamillëkun” e tij. Por, sarkazmi dhe Majko ecin rrugë paralele: ai tash menaxhon me katër njësi paqeruajtëse në vendet e krizës në botë, kritikuesit e tij me menaxhim batutash.

2.
Nuk do të ishte ndonjë risi në marrëdhëniet Majko - kritikues sarkastikë as ky rast, po të mos ravijëzoheshin indikatorët e funksionimit të shoqërisë në Shqipëri. Habia themelore me të cilën e ballafaquan shumë komentues në Shqipëri, pas deklaratës së Majkos për mospjesëmarrje, ishte për faktin se me politikë të jashtme, pra vendosjen e nivelit të marrëdhënieve me Serbinë e Malin e Zi, merrej ministri i Mbrojtjes. Në rrethana normale, atëherë kur politika e jashtme mbërrin në Ministri të Mbrojtjes, ka mbaruar puna e diplomacisë dhe ka filluar të punojë ushtria. Fatmirësisht, ky nuk është rasti në Shqipëri, sepse fundja as që jemi duke folur për rrethana normale. Po flasim për ato abnormale, për dy fakte themelore: së pari, se ministri i Mbrojtjes kundërshton rrjedhën e deritanishme të politikës së jashtme shqiptare dhe, së dyti, se, rrjedhimisht, ministri i Mbrojtjes bën diçka që në rrethana të zakonshme quhet definim i interesit shtetëror. Politika e jashtme e Shqipërisë, përkundër (vet)lëvdatave, nuk ishte gjithaq efikase karshi Serbisë e Malit të Zi.

Euforia e hapjes ndaj Beogradit, me fluturim JAT-i në Tiranë e vizita afaristësh, arriti në prag të dashurisë, si mostër se si “tejkalohen diferencat mes popujve që deri dje luftuan mes veti”. Por i tërë ky investim politik e, madje, edhe emocional, nuk e kaloi testin e parë të vështirë. Kur kryeadministratori Steiner nënshkroi marrëveshjen për tregti të lirë mes Shqipërisë dhe Kosovës, ishin mu miqtë emotivë të politikës së jashtme shqiptare në Beograd ata që u vërsulën kundër marrëveshjes, duke kërkuar që, madje, edhe Këshilli i Sigurimit të OKB-së të anulonte një marrëveshje të tillë. Beogradi këtë e bëri jo për shkak të emocioneve, lëre më që nuk ishte punë dashurie me Tiranën, por për shkak të një shtytësi të thjeshtë: definimit të interesit të vet shtetëror.

Serbia përpiqet të pengojë çdo përpjekje për ngritjen e nivelit qeverisës në Kosovë, e marrëveshja e Prishtinës me Tiranën kishte karakterin e një marrëveshjeje ndërshtetërore (ku si palë e shtetit kosovar paraqitet OKB-ja), gjë që shkon ndesh me pozicionin e Serbisë ndaj Kosovës. Shqipëria, pas një investimi një a më shumëvjeçar në afrim me Beogradin, u trajtua nga po ky Beograd me mungesë respekti, gati si objekt batutash. Për këtë interes shtetëror di edhe Majko: edhe ai di se manovrimi politik në Beograd, rreth futjes së Kosovës në definimin kushtetues serb, është paragjykim i statusit të Kosovës, pra edhe pengesë objektive për një evoluim normal të statusit të Kosovës sipas vullnetit të popullit, gjë që është interes i qytetarëve të Kosovës dhe interes shtetëror i Shqipërisë.

3.
Ministria e Jashtme u ngut që zyrtarisht të thotë se qëndrimi i Majkos nuk është pjesë e politikës së jashtme të Shqipërisë dhe se Shqipëria angazhohet për “fqinjësi të mirë”. Në fakt, ky ishte deklarimi se Shqipëria nuk ka politikë të jashtme karshi Serbisë e Malit të Zi; “fqinjësia e mirë” është formulim bosh, që në këso kushte përdoret kur nuk kihet një përgjigje më e saktë apo kur i iket problemit. E problemi është shumështresor: a ekziston definimi i interesit shtetëror në politikë të jashtme karshi Serbisë dhe Malit të Zi? Kush duhet ta definojë këtë brenda qeverisë e, madje, nëse mungon fare, a është e mundur që ai të definohet nga ministri i mbrojtjes? Këtyre pyetjeve u shtohet edhe një paradoks më i madh i ambientit politik të Shqipërisë: a është habia, e shprehur në këtë rast në opinion publik, e shkaktuar ngase këto fjalë i tha Pandi “Tuneli”, ministri i Mbrojtjes apo, më dramatikisht, ngase në atmosferën kur Shqipëria është e lavdëruar, për shkak të afërsisë jokritike me Beogradin, dikush nga qeveria ngrihet në herezinë e definimit të interesit të shtetit?

4.
Episodi i pjesëmarrjes a jo në një konferencë rajonale do të kalojë dhe do të harrohet, qoftë në Shqipëri a në Kosovë. Siguria rajonale do të jetë e njëjtë, me o pa një konferencë të këtillë. Nuk besoj që do të ndryshojë gjë as në Shqipëri e Kosovë shkaktuar nga ky rast. Në Shqipëri, sepse politika prej kohësh është çimentuar në menaxhim krizash të vogla, të brendshme e jo në krijim makropolitikash zhvillimi të vendit dhe administrimi të tyre. Në Kosovë, ngase disponimi politik ndaj Shqipërisë është më shumë vallëzim emocional, prej një skajshmërie në tjetrën, se sa vendosje e politikave të interesit të përbashkët. E tëra kjo, deri në rastin tjetër ekscesiv, i cili sërish do të shtrojë pyetjet rreth interesit shtetëror, kombëtar, funksionimit të shtetit... Nuk dyshoj që në atë debat do të përfshihet edhe Majko, i cili mund të kritikohet për këtë apo atë deklaratë të ngutshme, por që pa dyshim tashmë, pos faktit se është pjesë e asaj pakice të vogël, që njihet si i papërlyer nga korrupsioni i tranzicionit, është gjithashtu ndër të rrallët që nuk i frikohen atdhetarizmit. E kjo është kohë kur atdhetarët janë pakicë kombëtare.