A duhet të flejë ndërgjegja e kombit?

Të gjithë kemi për detyrë ta lartësojmë Shkodrën tonë përpara vetes së saj, përpara së kaluarës dhe pse jo dhe përpara botës. Nëse jetojmë në një realitet të vështirë, shpesh herë edhe paradoksal, shkaktuar nga rrethana të ndryshme, e vetmja mënyrë për të ngritur Shkodrën është të mendojmë dhe t'i shërbejmë fisnikërisht asaj. E ardhmja e saj është në duart e njerëzve vullnetmirë që dëshirojnë të bëjnë diçka. Nuk mjafton të lindësh në Shkodër për t'u quajtur shkodran, nuk mjafton të mbahesh me të kaluarën pa i dhënë asaj asgjë.

Shkodra, ka qenë dhe është "djepi i kulturës". E gjithë kjo i detyrohet energjisë, me të cilat breznitë që kaluan dhe fatkeqësisht po kalojnë i dhanë asaj; por, në ditët tona gjithnjë e më tepër po rrezikojnë të humbasin vlerat e bazuara në "qytetërimin e punës", vlera të krijuara në shekuj nga shkencëtarë, shkrimtarë, artistë, gazetarë e sa e sa të tjerë. Humbja e këtyre vlerave do të bënte që Shkodra të ngelej një trup pa shpirt, pa kokë.

Në një qytet me tradita kulturore dhe histori të lashtë ekziston mundësia e hulumtimit, shenjë qytetërimi. Eshtë gjë e bukur të nxirren vlerat e vërteta në dritë, të nxirren të fshehtat e një breznie që ka kaluar si dhe të atyre që kanë ngelur nga këto brezni. Çdo punim sado i parëndësishëm në dukje, meriton të merret në konsideratë dhe t'i nënshtrohet një studimi të kujdeshëm.

Në ditët e sotme, në një botë disi ndryshe nga paraardhësit, janë shtuar shumë botimet e gjinive të ndryshme, të firmave të reja, që po përpiqen të shtojnë pasuritë kulturore të qytetit, por në të njëjtën kohë vërehet edhe fenomeni i harresës jo vetëm i autorëve të traditës, por edhe i atyre që në heshtje punuan dhe punojnë, mbasi të shuar apo të shtyrë në moshë, përgjithësisht e kanë kryer veprën e tyre "diturake", pa patur mundësi që punimet e tyre të njihen. Punimet e tyre së bashku me ato të autorëve të traditës, formojnë ndërgjegjën e kombit, e cila akoma nuk njihet plotësisht.

Ku ndodhet dhe ç'duhet bërë për të ringjallur ndërgjegjen e kombit?

Fushat e veprimit janë të shumta, por po përpiqem të vlerësoj disa nga ato. Ribotimi i librave që dikur janë botuar, por sot mungojnë në qarkullim, librat që gjenden në bibliotekat e qytetit tonë, të qyteteve të tjera, pse jo dhe jashtë shtetit. Padyshim ribotimi i këtyre librave duhet t'i nënshtrohet një pune të specializuar.
Botimi në formën e veprave të autorëve të traditës të shpërndara në fletoret e ndryshme të kohës, për të cilat deri më tani nuk ka përkujdesje të duhur. I një rëndësie të veçantë është edhe "gjurmimi" i të ashtuquajturës "shkrimtarë pa vepra", që, ndonëse pa botime të mirëfillta, kanë dhënë një kontribut mjaft të çmuar në kulturën tonë qytetare dhe kombëtare. Nuk duhen lënë pas dore asgjë, as botimet e letërkëmbimeve, ditareve, shënimeve përsonale e të tjera, që gjithnjë paraqesin interes për lexuesit.

Punë me vlerë është edhe botimi i veprave që akoma flenë nëpër sirtarë. Gjatë viteve të diktaturës, mendjet e kthjellta dhe të apasionuar të qytetit kanë prodhuar "gjëmat e dëshpërimit", që akoma ngelin të tilla, për sa kohë që këto autorë, nuk i kanë mundësitë financiare për të jetuar e jo më për të botuar veprat e tyre në dorëshkrim. E keqja është se shumë nga këto autorë po shuhen ngadalë në qetësinë dhe thjeshtësinë e intelektualëve, pa arritur kënaqësinë që të jep botimi i veprës.

Lind pyetja: Sa punime janë që rrijnë të fjetura?! Flitet se janë shumë, por askush nuk e di saktësisht. E pafalshme për qytetin tonë është mungesa e një inventarizimi të trashëgimisë kulturore. Deri kur do të sillemi në një rreth vicioz pa ditur nga do të dalim!? Akoma nuk dihet.
Pjesa që trajtuam ndoshta qe pjesa shpirtërore. Pjesa tjetër tepër e rëndësishme është ajo materiale. Nuk mjaftojnë idetë, ato duhen materializuar dhe për t'u materializuar duhen thjeshtë ca para.

Puna e lavdërushme që po bëhet nga Shtëpia Botuese serioze e mirënjohur me emrin: "Camaj - Pipa" me President pedagogun e Universitetit "Luigj Gurakuqi" në Shkodër studiuesin e miënjohur z. Hasan Lekaj, Sektori i Albanologjisë në Universitetin e Shkodrës, revista kulturore "Phoenix" e drejtuar nga kryeredaktori e pedagogu i historisë Dr. Romeo Gurakuqi, revista e re kulturore shkodrane "Illyricum" të drejtuar në fillim nga kryeredaktori, studiuesi e publicisti Klajd Kapinova (sot me banim në New York) dhe sot nga studiuesi Kolec Çefa dhe të tjerë, duhet të mbështeten nga Insititucionet shtetërore, Shoqatat, Fondacionet e shumta, që veprojnë në qytetin tonë, si edhe nga individë që kanë mundësitë të ndihmojnë. Të mos harrojmë "mecenjët" (mbrojtësit dhe përkrahësit e kulturës), kanë lindur dhe kanë punuar për lavdinë e qyteteve të tyre, që në kohën e Romës së Vjetër.

Vitet do të kalojnë, por gjithnjë jeta, puna dhe përpjekjet e njerëzve të mëdhenj të qytetit tonë do të ngelen në fondin e artë, që në shekuj krijoi kulturë dhe dije...