Shqiptarët në kurth...

Dalngadalë po mbërrijmë në pikën kur mund të shtrojmë sërish gjeagjëzën e njohur "çfarë është një gjë që rritet e rritet dhe nuk duket?". Përgjigje: Është mirëqenia!

Si në kohën e regjimit komunist kur lindi kjo gjeagjëzë, shifrat dhe treguesit e qeverisë paraqesin një gjendje rozë dhe ky është modeli-vitrinë i zhvillimit, model që nuk ka lidhje me ekonominë reale, me saktë me treguesit realë të gjendjes së vendit. Varfëria, papunësia dhe vështirësitë e tjera të panumërta të shqiptarëve për të jetuar një jetë normale përgënjeshtrojnë orë e çast retorikën qeveritare të progresit. Buxheti i vitit 2004 premton përkeqësim të mëtejshëm. Nuk e besoni? Basti i ri u hodh sonte, në këtë debat për buxhetin dhe koha do të gjykojë kush pati të drejtë.

Deputetët e opozitës, por edhe disa deputetë të shumicës, bënë kriticizmin shterrues të këtij buxheti. U propozuan edhe disa rregullime e arnime që nuk e ndryshojnë thelbin e çeshtjes. Gjithsesi, duke mos i hequr presjen këtij kriticizmi, dëshiroj të nënvizoj në këtë finale të debatit tre momente.

Momenti i parë ka të bëjë me diferencimin politik në buxhet të shtresave dhe kategorive që janë subjekt i kompensimit apo përkujdesjes parësore. Konkretisht: vitin e kaluar, me të drejtë, u dhanë rreth tetë milion dollarë për familjet e dëshmorëve. Këtë vit, gjithashtu është planifikuar një shumë e përafërt. E kemi thënë dhe e përsërisim se jemi dakord. Nderimi për të rënët dhe familjet e tyre nuk na ka ndarë kurrë. Edhe gjatë regjimit komunist, brenda suazës së mundësive të kohës, të rënët janë nderuar. Pas vitit l990 lufta e klasave pushoi edhe për familjet e dëshmorëve; fitoi qytetari mendimi se janë dëshmorë të gjithë ata që vret plumbi i armikut, të gjithë ata që bien për interesat e larta të atdheut.

Por ndërkaq, jam i bindur se vetë familjet e dëshmorëve nuk do të ishin dakord që buxheti i shtetit t'i trajtojë ca si të nënës, ca si të njerkës, duke mos planifikuar asnjë lek për kompensimin e ish të përndjekurve politikë, për martirët e diktaturës, për pararendësit e lirisë dhe demokracisë. Injorimi i së drejtës së tyre për kompensim është shprehje e mentalitetit klasor që i ndan njerëzit dhe grupet në "votues për ne" dhe "votues kundër nesh". Por drejtësia sociale dhe pajtimi kombëtar mbeten fjalë boshe kur nuk shoqërohen me akte konkrete, siç është kompensimi i ish të përndjekurve.

Momenti i dytë ka të bëjë me rrugën Durrës-Kukës. Taksa "Majko" për ndërtimin e kësaj rruge i habiti dhe i shqetësoi shumë kundërshtarët e zhvillimit të Shqipërisë, natyrisht edhe armiqtë e saj. Biznesi shqiptar e pagoi këtë taksë, u mblodhën rreth 50 milion dollarë, që u tjetërsuan dhe avulluan në operacione të tjera të qeverisë "Nano". Në buxhetin e ri kjo taksë u hoq fare dhe nuk ka qartësi për investimin e ndërtimit të kësaj rruge. Ushtria ka nisur punën në stilin e "aksioneve" të dikurshme, ndërkohë që ishin dhe janë të gjitha mundësitë që rruga të ndërtohet nga kompanitë serioze vendase e të huaja nëpërmjet tenderimit. Me skenarin e tanishëm të qeverisë ndërtimi i rrugës do të zgjasë jashtëzakonisht shumë, ose nuk do të bëhet fare. Jam anëtar i lobit parlamentar të rrugës Durrës-Tiranë. Përshtypja ime është se qeveria ka kapitulluar përballë lobeve të tjera që nuk e dëshirojnë ndërtimin e kësaj rruge, që kanë kërkuar leje në Serbi dhe në ndonjë vend tjetër fqinjë për ndërtimin e saj.

Momenti i tretë ka të bëjë me taksat, me barrën fiskale. Opozita nuk do të pushojë së mbrojturi një politikë fiskale që ndihmon biznesin vendas; opozita nuk do të pushojë së denoncuari taksat dhe politikat vdekjeprurëse për prodhuesit shqiptarë; opozita nuk do të rreshtë së promovuari programin e saj për përgjysmimin e taksave, për rritjen e bazës së taksapaguesve me parimin "taksa të pagueshme, taksa për të gjithë". Por e shoh me vend të citoj këtu një funksionar të lartë të FMN-së, që deklaroi para pak muajsh në Tiranë se "taksat në Shqipëri i vendos populli shqiptar". Kjo duket si parullë, por në fakt është një e vërtetë absolute. Taksat, në thelb, janë ato që voton populli, kur zgjedh programet e partive në zgjedhje të lira e të ndershme.

Këtë e kuptojnë të gjithë qytetarët. Sipërmarrësit po e po. Partia Demokratike ka në programin e saj përgjysmimin e taksave. Edhe PS, në fushatën e vitit 2001 konkurroi me opsionin e uljes së TVSH deri në masën 12,5 përqind. Ky buxhet mbulon tre vjet e gjysëm të mandatit qeverisës të PS-së. Shihet qartë se PS nuk ka për ta mbajtur fjalën dhe nuk po përgatitet për skenarin e heqjes së taksave dhe tarifave doganore kur buxheti do të mbledhe vetëm 2 përqind të të të ardhurave nga doganat. Gjithsesi, për të mos u hallakatur, mendoj se duhet t'u jepet fund spekullimeve me FMN-në, sikur kjo dikton politikën fiskale në vend. Edhe njëherë: taksat i vendos populli në momentin kur voton programet e partive. Prej këtij momenti, partitë duhet të dëshmojnë përgjegjësinë e tyre për të mbajtur fjalën e dhënë.

Kriticizmi i buxhetit të qeverisë për vitin 2004 është gjëja më e lehtë për t'u bërë dhe kjo, mua personalisht, nuk më shijon fare për faktin se, sëbashku me deputetët e opozitës, kam në mendje një tip tjetër buxheti që ndryshon thelbësisht nga ky i qeverisë aktuale. Por më shqetëson mendimi që përcjell këtë buxhet sikur kaq janë mundësitë e Shqipërisë. Jo. Mundësitë e Shqipërisë janë shumë herë më të mëdha. Dikur, një udhëtar i huaj, pat thënë për shqiptarët se ecin zbathur në tokë të artë. Sot mund ta përshtasim këtë thënie lakonike me rrethanat e reja. Në sistemin tonë bankar janë mbi tre miliard dollarë depozita të shtetasve. Ka të dhëna se jashtë sistemit bankar qarkullojnë ose "flenë" dy herë më shumë. A ka ndonjë plan për të mobilizuar gjithë këto kapitale në favor të një bumi të vërtetë ekonomik në vend. Kjo kërkon guxim, sigurisht. Jam kundër aventurizmit, por edhe kështu, mbaj dorën në rubinetin e shtrënguar të inflacionit, nuk është më prudencë, sa kohë që zhvillimi real bën hapa prapa.

Nuk po flasim këtu për rezervat e antikorrupsionit, antikrimit, të evazionit fiskal, të resurseve tona natyrore. Kandidati për kryetar bashkie i PS-së ankohet se qeveria nuk i ka dhënë para për shkollat. Nuk them se nuk ka të drejtë. Në buxhetin e ri, fondet për kryeministrinë janë dy herë më të mëdha se fondet për bashkinë e Tiranës. Por përtej këtij kurioziteti, paratë në Tiranë derdhen papushim grykave e kanaleve. E kam fjalën për ujin, si një prej pasurive më të mëdha të kryeqytetit. Futja e ujit të Tiranës në treg do të sillte rreth 40 milion dollarë fitime për bashkinë. Por uji shpërdorohet që të fitojnë monopolet, që të fitojnë polipët e Greqisë që nga Kosmote e deri të Call Center, që thithin pa ndërprerje paratë e shqiptarëve. Disa qeshin, por shqiptarët janë në kurth. Nuk kam kohë tani të shpjegohem gjerë e gjatë, por shqiptarët e dinë mirë se janë në kurth. Ata duhet të përpiqen vetë të evitojnë kurthin e madh derisa të vijë momenti kur në këtë sallë të diskutojmë dhe të miratojmë një buxhet tjetër që nuk sheh interesat e shtetarëve, por të shtetasve.