SHTETI APOR KOMBI?

-- nga DDr. Phil. Krist Maloki

Çdo njeri i ka sytë në vend dhe merr me i studiue pak mâ hollë dallaveret e politikës shqiptare në dekaden e fundit mundet me vërejtë orë e çast: se Tirana ènde s'ka kuptue që Shteti nuk âsht Kombi, dhe sidomos: se Tirana s'ka kurrfarë njohunie që shteti shqiptar ndryshon qind për qind me kombin shqiptar.....

Po t'ishim të frymzuem nga shejtanllëket e sarkazmës, do të thoshim se mexhelexhinjt e Tiranës, të marrun mendsh nga Theorija (theokratike-afetare!!) e totalitetit të Shtetit, të cilën e kanë kapërdie me garuzhd nder hukuke mexhelexheane, sot nuk janë të zotët me e kuptue dualizmin që ekziston mes Kombit dhe Shtetit ... Po t'ishim malicjozë mund të thoshim se përputhja e jonë e tepërme me Aleaten e Madhe andej detit! (âsht fjala për marrëdhaniet e mira mes Shqipnis së viteve `30 dhe Italisë. Shën. i red.) - dhe sidomos me kulturen oksidentale franceze - edhe mâ àndej detit! - i ka ba savantat e Tiranës me ândrue për njí identifikim Komb-Shtet, ashtu si e lypte theorija e shtetit demokratiko-liberal apor edhe e shtetit nacional por jo-kombëtar...

Malum i gjithë masllahati Kombi-Shteti - si çdo dardhë shkencëtare që s'âsht gorricë zoi-xoxeane - e ka bishtin përmrapa... dhe këtë bisht s'e kupton dot Tirana.

Dhe bishtit i thonë... komb! ... një totalitet dinamik, një gjallesë metafizike, që buron nga fshehtësinat e qindmijëra vjetëve, që gjallnon mbas ligjve krejtësisht të veta, që qindron mbi kavaljete e fortuna të shekujve e që tallet dhe përkalon plot përbuzje mbi tertevertimet e një shteti heterogjen ... Kaptimi komb âsht njí nga ata kaptime që nuk mund të thjeshtëzohen mâ, si kaptimi jeta, njeriu, Zoti ... Kombi âsht kombi ... njí ndjesí që vlonë nder zemrat e njí grumbulli njerëzish që e përbajnë at komb ...njí ndjesí që: ose âsht ose s'âsht ... që s'mund të blehet, as të shitet, as të merret me qirá ... Dhe para së gjithash: kombi âsht njí totalitet ashtetnor (jo: antishtetnor!) dhe nuk mund të kufizohet me gardhet politike të njí shteti sado përparimtar apor edhe oriental ... Kombi rrnon, kombi gjallnon ... dhe ndersa qent lehin, karvani kalon ...

Dhe këtu shpresojmë të merremi vesht! - Disa nga shkrimtarët gjermanë e kanë përngjâ kombin me një copë natyrë; kombet, simbas përfytyrimeve të tyne, na çfaqen si livadhe, fusha, male, zabele, bjeshkë, ograja, pyje të dendun apor shkretina të thata ... sejcili simbas natyret që ia ka falë Zoti, sejcili simbas vetive që vlojnë ne zemër të tij, sejcili me ndjesina e forca shpirtnore fare të veçanta, fare individuale ... Dhe sejcili prej tyne ka njí qëllim historik të veçantë - çdo komb përmbush njí mision në këtë botë! - dhe sejcili prej tyne mund të gjallojë, të rritet e të naltësohet vetëm simbas natyres së vetë, simbas ligjeve të njatij shpirti objektiv (Hegel) që e pershkon si njí lum i gjallë nder lashtësinat e kavaljeteve....

Dhe âsht njí budallallëk i trashë kur kujton ndokush se të gjithë kombet janë të njí lloji ...

Dhe âsht njí budallallëk edhe mâ i trashë i shekullit xix, që, me gjithë savantllëkun e tij ibrid, ka kujtue se përnjeherësh të gjithë kombet mund të durojnë mbi kurriz të vet binanë e shtetit demokratiko-liberal, apor edhe të shtetit nacional por jo-kombëtar ...Dhe sot na shfaqet kriza shtetnore an-e-kand kësaj bote, ajo krizë që nëpër dridhje t'etheve të veta ândrron e fantazon për ca cezarizma, mussolinizma, hitlerizma, stalinizma, bolshevizma e planshtetizma ... kombëtarë ...

Sepse secili popull apor komb e kuptoi kah pragu i shekullit tonë e sidomos mbas purgatorit të luftës së përbotëshme, se themelet e shtetit demokratiko-liberal nuk kanë qëndrim në çdo vend, në çdo tokë ... sepse nuk asht hepësi bir t'e ngrehë të njajtën bina shtetnore, njëherë mbi truellin e ndonjí livadhi e mandej mbi thepina të ndonjí bjeshke kombëtare....

Dhe shka e ka kuptue mendja primitive e popullit tonë malcor - i cili simbas vendit e ban edhe kuvendin - atë s'ia hangri mendja as inteligjencës sonë nacionaliste - jo vetëm atëherë kur i erdhi radha me e ngrehë shtetin nacional, por as sot që do me e shkatërrue ... Dhe kësodore vjen puna që encikllopedistat tonë - mbrenda e jashtë Shqipnie ândrrojnë e fantazojnë edhe për shtetin demokratiko-liberal apor edhe për shtetin nacional por jo-kombëtar ...,( pa vlerësue realisht kushtet e veçanta të vendit).

Dhe Tirana, e cila me njí gjenialitet të veçantë e përvëtësoi ushtrimin e formalizmave të shtetit nacional, sot i ferkon duert mbi budallallekun tonë ... pse na - gjoja ajka e kombit! - tuej tredhë qen nëpër theoriena të thata mbi shtet e nacion, kemi lanë fare në mungesë zgjimin dhe përvetimin e shpirtit kombëtar ...

Dhe sot daullja nacionale ushton an-e-mbanë Shqipnis ... dhe kombi s'ndien gjâ...

Evet, evet endé s'u muerme vesht! Por faji s'âsht as i joni, as i Tiranës ... që s'ka habér për kuptimin e ndryshimit komb a shtet... Fajin e ka mâ fort njí moskuptim internacional i cili s'di me i dhanë karar dualizmit komb e nacion ...

Sepse, sa me folë pakëz me glosologjinë e filologëve të patentuem t'arësimit shqiptar - skaji (d. m. th. kaptimi = terminus tecnicus = notion = Begriff) - sepse pra skaji komb ndryshon në brendshmëninë e tij qind për qind me atë të skajit nacion ..

Fjala komb âsht njí kaptim ethnik. Kombi përmbledh në gjí të vet njí grumbull personash që janë lidhë shoq me shoq (ideel !) nëpër gjakun e fisin e njajtë dhe mâ fort nëpër njí botëshikim e botëkuptim (Weltanschauung!) të përbashkët. Porse ky botëkuptim bazohet mâ fort nder ndjenja, d.m.th. nder shprehje të njí vitaliteti të veçantë (= të gjakut!) dhe jo aq nder kujtime abstrakte të njí sistemi filozofik e racional. Këtu qëndron misteri i gjakut që njí shqiptar apor edhe njí kombas tjetër, përfaqësues i vertetë i fisit të vet, sado me u pasë mësue nder doke e zakone e nder sisteme filozofike të njí kombi të huej, pa dashtë, e sidomos nder momente irracionale e të mosvetkontrollimit nder afekte, lëshohet e zhytet aq mâ fort disa herë nder përmbytje të pakufishme të ndjenjave të fshehta kombëtare që i vlojnë në zemër. Njerëz të këtillë - po qenë misa të njí kombi - sado larg të jenë shoq me shoq, si nga vendi apor nga rangu e gjendja materiale - shi nder asi momentesh afekti e vethumbje, kuptohen e afrohen nga vetiu e kënaqen së bashku rreth njí lumnije të shpirtit të pa frê. Malcori i Gegnisë e ai i Tosknisë merren vesht shoq me shoq edhe sot - me gjithë ndryshimin e gjuhës. Ndoqi e Lapi kuptohen edhe sot e kënaqen shoq me shoq mâ mirë e mâ fort se na - gjoja - të kulturuemt. Dasija ndermjet shqiptarëve rrjedh vetëm nga gjirizet shoqnore të qyteteve të Shqypnisë, ku âsht trazue gjaku e âsht bastardhue botshikimi, botëkuptimi e me ta edhe karakteri i vërtet shqiptar!

Fjala nacion âsht njí kaptim politik, e mâ fort politiko-ekonomik. E ka pjellë shekulli XVI, atëherë kur filluen me u dukë për të parën herë shtete (në kuptimin e sotshëm) mbi faqen e dheut. Âsht e vërtetë që qysh me Shën Thoma Aquinin (1225-1274) e nga bashkëkohësit e tij (Dante, Occam, Marsilio di Padova), pat fillue njí farë theorie shtetnore, porse shtetin e sotshëm e ka krijue Koha e Re. Njí Nicolò Macchiavelli e njí Jean Bodin kanë qenë mamicat e njíherë edhe kumarët rreth pagëzimit të tij; vet fjala shtet (stato) âsht njí pjellë makiaveliane. Shtytjen mâ të fortë për ngrehje shtetesh në Europë e dhà njí lëvizje politiko-ekonomike me emnin Merkantilizëm aty kah fillimi i shekullit të XVI. Me zbulimin e Amerikës (1492), u derdh aq flori e aq pasuni e pakufishme nëpër Europë, sa filluen me u tund themelet politike, shoqnore, ekonomike e fetare t'asaj kohe. Në Kohën e Mesme njerzija s'njifte pothuej tjetër punë veç se me i sjellë sytë kah qielli e me u pregatitë per jeten e andejshme, tash nëpër shëndritjen e florinit e xhevaireve t'Amerikës, m'anë tjetër nëpër lukset e importueme nga Orienti e harroi bota driten e Zotit, u zhyt nder kënaqje e njëherë edhe nder epshe e vese të kësaj jete. Në atë kohë filloi ajo "lufta e të gjithëve kundra të gjithëve" (Bellum omnium contra omnes), e cila u bâ shpirtdhanëse për vepren Leviathan të filozofit Thomas Hobbes. Po në atë kohë muer kuptim edhe fjala interesse, shka d. m.th. me pasë një interesë ndermjet shoqishojt (Inter- esse!). Në atë "luften e të gjithëve kundra të gjithëve", ku s'njifte qeni të zonë dhe kur njeni tjetrit ja grabitte nderin, gruen e pasuninë dhe ja nxirrte shpirtin pa ndonjë dhímë a dridhje shpirtnore, në atë kohë pra u çfaqë për të paren herë - praktikisht - ajo interesë - për me i rregullue marrëdhaniet e njerzve ndërmjet shoqishojt. Në atë kohë dhe u mblodhen vende vende grumbuj njerëzish-të shtërnguem (koncentrue) nga ajo interesë e shkretë - dhe i dhanë vendit ligje e kanune dhe vune mbi vedi një njeri (jo Zotin), të cilit i dhane të drejta të pakufishme - të drejta sovrane. Kështu pra nga ajo kohë rrjedhë ai institucion të cilin e quejm sot "Statuti Themeltar" dhe vendi ku ka fuqí ai statut quhet Shtet - dhe populli mbi të cilin sundon quhet Nacjon ... Nacjon kësodore d. m. th. një grumbull njerëzish, një sindikatë, një gremium, një shoqní ndërmarrëse me qëllim për me realizue ma lehtë një ide = një interesë të përbashkët ... Dhe morali problematik (shtetnor!) i kësi lloj personash juridike çfaqet lakuriq për mendsinë e tij grabitçare në devizën machiavelliane. "Qëllimi i shenjtëron mjetet!" ... apor edhe ner disa deviza fare nacjonale si "L'etat c'est moi"! (shteti jam vet) apor "Right or wrong I'dont care it's my country" (drejt a shtrembët, nuk çaj koken, âsht për vendin = shtetin t'im), apor edhe në atë fjalën italiane bukur të thanun: "Il sacro egoismo" ... egoizma e shenjtë! ...

E s'asht çudi që me ngrehjen e shteteve të parë nacionale në Europë shpertheu e shkrepi ai egoizëm i shenjët and-e-kand dheut - u shkretnuen dy kultura të paçmueshme n'Amerikë, u shkatërrue djepi i kulturës së përbotshme në Indi nga agjentat kriminelë të Anglisë, u ba tym e flakë e hi e pluhun gjithë Gjermania etj. etj. - e u deshtë njëfarë Lidhje Ndërkombëtare në vitin 1648 për me i vue kufij e caqe grykësisë së nacioneve egoiste, apor ma mirë: imperialiste ... Porse gryksija s'mori fund, perkundrazi u shtue edhe ma fort, e me gjithë Lidhjet Ndërkombëtare të ndryshme - më 1713, 1815, 1856, 1878, 1899, 1907 dhe 1919 - edhe sot daulla imperialiste ushton nëpër botë dhe dum-dumet e saja e bâjn me u dridhë deri fëminë në barkun e nanës ... Jo, këtë e ka diftue historija: Luftat e deritsotshme kanë qenë përleshje nacjonesh por jo kurr kacafitje kombesh kundra shoqi-shojt ... dhe e ashtuquejtuna Lidhje Ndërkombëtare në Genevë nuk âsht kurrsesi një lidhje kombesh, porse një sindikatë, një gremium, një shoqní ndërmarrëse nacjonesh të ndryshëm me interesa të ndryshme, me interesa aq të poshtra sa duhet perdeja e theatrës gjeneviane që t'i mbulojë ndopak .

E që! Tirana prap s'na kuptoi! Medet, medet! ... Porse aq ma keq që edhe t'ashtuquajtunit engjikllope, disa nacjonalista, - mbrenda e jashtë Shqipnisë, - nuk janë të zott me na kuptue ... (përjashtimet e dishmojnë rregullen!) ... dhe këta vetem pse s'kan pasë kurr haber për dualizmin komb e nacjon ... Dhe s'asht çudi kur edhe zani i jonë sot, - si zani i çdo shqiptari të vërtet në dekadën e fundit,-ka me ushtrue i pandigjuem nëpër shkretinë shpirtnore të inteligjencës sonë si njaj zâ, për të cilin ka shkrue Shën Gjoni evangelist: "Et vox in deserto exclamavit" ...

Mjerisht! ...

Dhe sidomos, kur Shqipnia e pret shpëtimin nga kombi dhe jo nga nacioni! ...

Porse gajret! ... se ndoshta po kuptohemi këtu! ..... Nacioni françez nuk ka qenë kurr ... komb!! ... Sepse nacioni françez përbahet nga tetë e ma teper lloje kombesh fare të ndryshëm, si keltë, gjermanë, romakë, ibero-akvitanë, ligurianë, sarazenas etj. etj. dhe nacioni françez edhe sot âsht përçarë në gjithfarë fisesh provinciarë, si normanë, gaskonjas, langdokas, bretonë, provansalë, alzas-lorenas etj.etj., që s'kuptohen as merren vesht lehtë shoq me shoq. Marifeti i politikës geniale françeze çfaqet aty se si ka dijtë ajo gjatë kater shekujsh, me i përmbledhë gjithë ata kombe heterogenë nën idenë e një nacioni dhe si âsht e zoja sot - kur po përhapet edhe në Francë idea e kombëtarisë mos me lanë boten me ia kuptue hallin e shkatërrimit ... Deri në vitin 1598 (Edikt i Nantes) Franca ka qenë copë-copë një shesh anmiqsie e luftash religjioni kundra religjioni, fisesh kundra fisesh, kombesh kundra kombesh. Franca e sotshme dhe nacioni francez janë vetëm e pervetëm vepra e kardinalave Richelieu dhe Mazarin, të ekonomistave Turgot e Colbert dhe të mbretenve Luigji XIV dhe Napoleon Bonaparti. Këta njerëz kanë dijtë me ia u mbushë mendjen kombeve e fiseve të ndryshëm se interesa e përbashkët jetike e shpirtnore e kërkonte bashkimin e tyne dhe se nacioni françez âsht i thirrun prej Zotit me qenë Votra e Civilizacionit. Këto kujtime lajkatare e shumë interesa të ndryshme ma pak ideale e kan shtërngue (koncentrue) popullin françez perreth Meke-s franceze që i thonë: Paris ... dhe Parisi na çfaqet një qendër intelektualësh, në pikëpamje të shpirtit nihilista deri në palcë, njerëz që dinë me i gëzue ândjet e jetës së jashtme, porse që s'kanë pasë ngê kurrë me i ndie të rahmet e gjakut të vet a me i marrë erë avullit që del nga toka e kombit... Dhe këta njerëz - sa me folë me psikoanalizen e Freud-it - e, siperkompensojnë mungesen e ndjenjave të vërteta kombëtare me sa e sa përfytyrime e fjalë të ekzagjerueme pathetike-oratorike, vulgo-patriotike - dhe janë të zott me hý në zjarr të luftës e me i tërhjekë mbas vehtes edhe françezët tjerë - nga natyra rentjerë të pa kurrfarë zjarrit - si ata dhen që shkojnë e mbyten në flakë ... Dhe Parisi na çfaqet së fundi si një etablishment i një sindikati, i një gremium-i, apor i nji shoqnije ndërmarrëse që ka për qellim realizimin ma të lehtë të një interesi shoqnor, të nji interesi të përbashkët të të mirave të asajë shoqnie sui generis ...

Dhe ajo compagnia bella shtrihet e zgjanohet vetëm deri aty ku hasë me kufijt politik të shtetit françez ... ai që s'âsht shtetas françez nuk âsht as françez! ... Dhe këtu e kemi ndryshimin mes kombit dhe nacionit. Si misa të nacionit kuptohen vetëm ata që janë nënshtetas - qofshin edhe gjakut të perziem a gjakut heterogen. Për nacionalistin françez âsht marokezi apor negroidi i Francës jugore ma fort françez se ai që ka dalë nga Franca dhe ka marrë nenshtetësi tjetër ... ky s'ka tagër të quhet françez ... e aq ma pak nacionalist ...

Ky asht ndryshimi ... e sapienti sat! ...

Në Tiranë: videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat!!...

Dhe âsht interesant që kaptimi komb nuk gjen shok ekuivalent as në gjuhën françeze, as në gjuhen inglese dhe as në italishten. Fjala inglese people dhe fjala italishte il popolo kanë pothuej at kuptim si kaptimi populli në gjuhën shqipe. Dhe vetëm në gjuhën gjermanishte dhe nder bijat e saja skandinave gjendet një kaptim - "Volk" - që paraqet atë brendshmëni, at kuptim si kaptimi komb. Madje gjuha shqipe na çfaqet, perreth kësaj pyetje, ma elastike, ma e pasun se gjuhët ma të parat e Evropës; sepse na jemi të zot me e përkthye fjalën nation me fjalën popull (shtetnor) dhe fjalën Volk me fjalën komb, kurse popujt e naltpërmendun deri më sot s'kan gjetun mjet gjuhësor me ia mbushë menden shoqishojt se shka do me thanë komb dhe shka do me thanë nacion ... Dhe hajde merru vesht mandej ne Lidhjen Nderkombëtare ... oh pardon! ... në Lidhjen Internationale!...

Dhe nga të gjitha këto s'ka kurrfar haberit Tirana! Ai që s'na beson le të marrë pak zahmet dhe le t'i falë një shikim sado të percipt botimeve zyrtare dhe sidomos kodeve të ndryshëm të Drejtësisë. Fillon qysh me Statutin Themeltar: populli i shtetit shqiptar quhet kombi shqyptar ...

Neve këtu s'po zgjatemi ma fort mbi kët pikë së perndryshe mund të bahemi shkak per ndonjë demarsh të kojshijve tonë politikë pranë Lidhjes Ndërkombëtare, pardon! - pranë Lidhjes Internacjonale ...

Dhe sa per kodet e ndryshme të Drejtsisë do të flasim ma gjatë një herë tjetër ... kur do t'i rëfejm botës krimin gjuhësor, kulturor dhe kombëtar që âsht plakos mbi shpirtin shqiptar nëpër ato gogsime apor ekskremente të ndoj çatipi bilmez e sojsëz ...

Sa per sot: të luemt na që gjyqet tona s'kan haber nga ata kode ... dhe që u shkëmbye kasacioni me mexhelexhinj ... se perndryshe çdo proçes do t'u diktimonte ... dhe së fundit shpëtimi i jonë do të mbette prap se prap në dorë të një Nivica, apor Shatko, apor ...

Dhe fajin e moskuptimit e ka vetem "E drejta internacionale". Qysh me babain e kësaj ditunije, Hugo Grotius (1583-1645), filloi babilonija e kaptimeve komb e nacjon, komb e popull dhe komb e shtet. Aty ku thotë françezi Droit International, inglesi International Law dhe italiani Diritto Internazionale aty thotë gjermani Voelkerrecht dhe shqiptari bilmez: E Drejta Ndërkombëtare ... kurse e drejta internacionale s'âsht tjetër veçse një rregullim i marrëdhanjeve ndërmjet nacionesh (shtetesh) t'organizuem, d.m.th. një e drejtë ndërmjet shtetesh = Staatenrecht (Kant) apor Zwischenstaatliches Recht, Droit de l'interdépendance entre les nations ou des états, etj. ...

Shumë ma katastrofale se këto lojna fjalësh dhe kaptimesh u çfaq për gjatë katër shekujsh e deri nder ditët tona teoria e shtetit, e bija ogurzeze e së Drejtës Internacjonale, me postulaten e tre elementave themelorë të shtetit: 1) vendi i kufizuem, 2) populli i organizuem dhe 3) fuqija shtetnore sovrane. Pa këta tre elemente themelorë nuk bâhet shteti kurrë,-thoshin ata teoricienët e shekullit të xvi dhe thonë edhe sot teoricienët e së Drejtës Internacionale. Ashkollsun! Mirë po ai populli, i organizuem mbrenda kufijve të shtetit, të jetë i nji gjaku, d.m.th. komb apor të jetë i perziem si e sjellë rasti, mjaft që të rëfehet i organizuem, alias: terbié apor nacion me disiplinë ... ashtu si e kërkon Tirana? ...

... Deri më vjet 1914 ka qenë jasak për çdo shtet me u përzie nder çashtjet kombëtare (në pikëpamje të gjakut!) të shtetasve të nji shteti tjetër, nji paudhësi e këtillë u quente cënim sovraniteti ... Dhe ka qenë nji ngjarje epokale - për disa: botëpërmbysëse - kur Rumania - si e para në të gjithë historinë e Kohës së Re . kërkoi mbas Luftës së Ballkanit të drejten mprojtare për minoritetet: kucovllehë në Ballkan. Qysh atëherë ka zanë rrânjë teoria e së drejtës së minoriteteve - e cila sot njifet dhe kuptohet nga kombet e gjithë botës dhe madje nga shtetet nacionale ... por vetëm jo nga Tirana nacionale!!....

Porse Tirana ka një meritë, për të cilën duhet të bahet zilitare e gjithë inteligenca e vertetë shqiptare, dhe asaj merite i thonë: instikt shtetnor. Kija inat e folja hakun! Me nji genialitet të veçantë ka muejt Tirana me i pervetue formalizmat e shtetit nacional, me nji genialitet të veçantë e ka kuptue Tirana randsinë e atyne tre elementeve themelorë të shtetit. U desht me ardhë në fuqi Tirana që t'i caktohen definitivisht megjet (kufitë) Shqipnisë, u desht me ardhë në fuqi Tirana që abolla të futet në një kallëp - makare sui generis - populli shqiptar e u desht me ardhë në fuqi Tirana që shteti ynë të marrë formë organizmi shtetnor ashtu si e lypte idea e sovranitetit dhe e respektit (njohtimit) internacional. Këto të gjitha po i themi me gjithë mend ... dhe jemi larg si qielli me dheun nga ata që kujtojnë se i bajnë nji shërbim çashtjes kombëtare tuej marrë yrysh vend e pavend - dhe bile pa mend si Don Kishoti - kundra mullijve shtetnorë të Tiranës ... Oratorëve dhe literatave tonë të famshëm të Qershorit dhe të Shën-Andreut të 1924 po u sjellim nëpër mend vetem shka pat thanë Fan Noli në vjeshtë 1923 në Parlament: se populli shqiptar âsht përça e shkatërrue nëpër anarkinë religjoze, sociale, politike etj, etj ...

Dhe që! Nga njaj popull, i përçam e i bâm copë copë shpirtnisht e fizikisht, formoi Tirana nji trup të vetëm sado kudo kompakt e homogen dhe i dha shpirt për nji lëvizje shtetnore mjaft respektable deri më sot-gjatë nandë vitesh ... dhe do të vazhdonte kësodore edhe njëqind e ma tepër vjet po mos t'i kishte ba hesapin - vetëm në një pikëpamje - jangllësh dhe pa e pyetun mirë hanxhiun ...

Sepse faji tragjik e historik i Tiranës ka qenë keqkuptimi i njenit nga ata tre elemente themelorë të Shtetit: të popullit t'organizuem. Po persërisim edhe një herë që çdo shtet nacional bazohet mbi bashklidhjen dhe bashkqëndrimin e shtetasve per nji qëllim, për nji ide a ma mirë: për nji interes të përbashkët. Ky âsht përfundimisht motorri vërtitës dhe misterplot i Nacionit ... Dhe pa nacion nuk qëndron dhe nuk punon dot makina shtetnore...

Që s'ka haber Tirana per këso hollësina e kemi thanë qysh përpara. Porse Tirana s'ka as nevojë për kundrime të këtilla, se ajo punon me nji instikt, me nji sens politik aq të hollë sa i davaritë dhe i zhdukë menjëherë pallavrat politike racionale të intelektualëve tonë ...

Dhe që me atë instinkt të pagabueshëm formoi Tirana aty shpejt Shtetin dhe nacionin ... Porse medet! Ky nacion na duel pak si bastard, bile bile qorlelek që d.m.th. laskuriq apor gjysa mi e gjysa zog ...

Sepse nacioni i Tiranës formohet vetëm e përvetëm nga banorët e qyteteve të Shqipnisë ... jashta qyteteve dhe sidomos atje nder malsina, ku vlon e rrjedh edhé gjaku i patrazuem shqiptar, atje sundon sot vetëm forca brutale e xhandarit dhe kurrsesi autoriteti i shtetit ... Përgjithësisht Tirana punon me taktiken e vjetër bizantine; në njenën dorë kërbaçin dhe më tjetren llokumet ... dhe gjithë marifeti i saj âsht përmbledh aty, se si di me qëndrue me atë llojë Potestas që s'âsht kurrsesi një Auctoritas ... Dhe sa për kualitetin e njasaj potestas na flet fare kjartas ajo ngjarje historike, kur i tha Oksentjerna birit të vet: t'a dijshe more bir se sa pak mend duhen për me qeveris një shtet! ...

Sido të jet taboret e nacionit të Tiranës rekrutohen nga e shumta e qytetasve shqiptarë. Këtu nder qytete tona ka infiltrue gjaku i huej e sidomos gjaku oriental qindra e qindra vjetësh. Më anë tjetër selekcionimi natyror i gjakut shqiptar nder malsina ka ekspulzue nga vehtja të gjithë elementet e dobët, të cilët janë djerg dhe kan ra në qytet për me u mishnue në kallëpin e shqiptarit qytetas vagabond ...

Sepse karakteristika e qytetasve tonë përmblidhet si në një kaleidoskop psikologjik, i cili, sido me e sjellë përfytyron avazet e shumëngjyrëshme, avazet e shumëkuptimshme apor ma mirë: avazet e karakterit të pakarakter:

1. Ku rafsha mos u vrafsha!
2. Haja qenit, pija qenit
Edhe i bjer karadyzenit!
2.Atje posht nder ata ripa
Her ma hipe, her t'a hipa!

Ndër këso kerma shpirtnore ka ngulë Tirana bajrakun e vet shtetnor, me këso kerma shpirtnore e hjedh vallen shtetnore ... njatë valle që fort e ma fort na çfaqet si një danse maccabre nacjonale ...

Porse javash pak se duhet të merremi vesht nji herë e mirë se kush âsht "Tirana".

Tirana, more efendilerë, nuk âsht njeri vetem - si duen me thanë disa literata nacionalista . por një korp, d.m.th. nji trup e nji krye bashk ... Trupi e ka zakon me qëndrue gjithmonë ndër myksinat e Tiranës, kurse kreu del herë mbas here me u flladitë nder zefir e furfullima ushtimore të detit durrësak ... Këta, po, janë Tirana: Ai që lëngon sot mbi majen e kodrës së Durrësit dhe ajo klika bizantine-orientale që si nji shtrigë mijëvjeçare plot mistere aziatike e tjerrë pênin e jetës sonë shtetnore ...

Dhe e kanë jangllësh ata që kujtojnë se gjithë faji qëndron te Qeverija ... Sepse njerëz si D.M. Ivanaj (deri më sot edhe një pikëpyetje sy-sfingore) nuk figurojnë kurrsesi ma fort se nji vegël ad hoc. Nji Ivanaj e shokët e tij përdoren vetëm simbas nevojës - si mbas devizës: qëllimi i shejtnon mjetet - dhe e kalojnë jeten efemere të nji kukulle ngjyra-ngjyra për sy të fëmijëve politikanë ... Nesër, biro, vjen prap gogoli! ...

Dhe gogoli na âsht njaj trupi i Tiranës ... Dhe vetëm trupi ... Sepse ata që kanë ndopak kuptim për lëvizje psikologjike do të kenë vërejtë me kohë se kreu e trupi dal ka dal e hupne kontaktin dhe se sot Tirana qëndron vetem top e së bashku - nga zori ...

Nuk âsht e kotë, jo, ardhja e vajtja Durrës Tiranë e nuk âsht ashtu fare e pa lidhje me tronditje shpirtnore ajo sëmundje misterjoze e Atij ... Nji botë e madhe, nji botë iluzionesh grandioze mbretnore po shembet e po zbehet para nji dite të re ... Shqipnija e Nderit po agon! ... Dhe ndersa deti i zi i kombit gurgullon e shkumbëzon nder akullina, rrezja e parë e Shqipnisë së ardhshme ... Dhe ai e shef ... dhe lëngon veç mbi kodren e Durrësit ...

Dhe vetëm trupi nuk shef gjâ. Përkundrazi sa ma keq vejnë punët e kombit, aq ma qejf ka klika e Tiranës. Haja qenit, pija qenit edhe i bjer karadyzenit! Apor edhe Apres nous le deluge! Shka do ma. Shteti punon ashtu si duen ata, nacioni shqiptar âsht ba aq terbiét se s'luen bisht mini nder gjith qytetet e Shqipnisë pa e marrë vesht aty për aty Tirana. Dhe sa për qafirat malësorët shqiptarë mashallah dyjaku e dyfeku e gjandarit! ...

Politika e Tiranës ka qenë dhe do të jet gjithëmonë nji politikë urbanale, nji politikë qytetesh. Aty nder qytete gjen ajo elementin e dukshëm për formimin e nacionit ashtu si e lyp shteti i sajë - sui generis aty gjendet brumi amorf shpirtnor që s'mund të futet në çdo kallëp me kollajllëk ...

Sepse Tirana s'duron individualitet. Dhe këtu hyjmë në tragjedinë ma katastrofalen e kombit tonë gjatë historisë. Shtatqind vjet sundim romak, gjashtë shekuj permbytje nga valët e invazonit sllav dhe pesëqind vjet barbarizma turkoshake s'kanë qenë të zott me çprishë e me e çatrafilue aq fort shpirtin shqiptar e kulturen e tij sa këta dymëdhetë vjett e fundme nën qeveritë t'ashtuquajtuna nacionale.

Dhe Tirana ka nji sens të hollë ... dhe e ka frigë shpirtin (e vertetë) shqiptar, si djalli kryqin, ... dhe e shtyp dhe e mbyt aty ku e has ... Filloi puna qysh me Shkodren e me Vlonen. Dy qytete të predestinuem për nji lulëzim vigan kulturor e ekonomik lëngojnë sot e ngordhin pse u çfaqnë individuala kombëtare ... Dhe në anën tjetër Tirana e Kuqe ka kushtue deri më sot, me prishje e ndreqje, aq sa do të kushtoshin dymijë shkolla popullore ... Dhe s'na çuditë - me gjith gjestin e çuditshëm të D. Ivanajt - që shkollat katolike, ato çerdhe të kombtarisë, herë a vonë do t'u zhdukshin nga faqja e dheut ...

Se këtë e di Tirana dhe zemra ia ndien mirë fort m'atë ditë që ka me le prap Djelli i Nderit dhe kanë me u shkri akullinat majmaleve shqiptare atë ditë ka me u shembë binaja, ajo bina nacionale tiranase dhe nëpër ujna të kombit ka me u përmbytë Sodoma e Gomorha e Shteti i Trupit shqiptar ...

Sanct Georg salva nos! ...

Një njeri i fortë iluminist i duhet Shqipnisë! - Ky âsht konkluzioni i fundit mbas gjithë atyne eksperimenteve e krimeve që jan ba deri më sot në trupin e kombit tonë nga qeveritarët e derisotshëm shqiptarë ... qofshin tiranas, qofshin emigranta politikë...

Jo, shpëtimi i jonë s'ka për të ardhë as prej andej as prej këndej - sepse të dyja anët i ka hanger krymbi i idelogjisë nacionale e jo kombëtare, jo vertetë shqiptare ...

Shenim: Shkrimi eshte marre nga www.stublla.com. Te gjitha te drejat per botim a ribotim te shkrimit jane te z. Albert Ramaj, i cili si shpejti do t`i publikoje ne nje liber shkrimet e DDr. K. Malokut.

-- dërguar nga Zef Ahmeti