“Marubi” i Shkodrës apo i Tiranës

-- nga Elsa Demo

Bashkia e Shkodrës reagon kundër vendimit për kalimin e fototekës “Marubi” nga varësia e bashkisë tek Ministria e Kulturës. Çështja kthehet sërish tek kreu i qeverisë dhe tek Avokati i Popullit

“Jemi kundër administrimit të fototekës “Marubi” nga Ministria e Kulturës dhe kemi qenë kundër qysh ditën kur ky projekt-vendim ka kaluar për miratim në qeveri.” Numri dy i Bashkisë së Shkodrës, Fatos Gjyrezi, ka shprehur për “Shekullin” në emër të pushtetit lokal, qëndrimin kundër heqjes së të drejtës të Shkodrës për menaxhimin e fototekës. Për nënkryetarin Gjyrezi nuk mjaton vetëm zbatimi i këtij vendimi, deklaruar para disa ditësh nga ministrja Arta Dade, por ai është shprehur për mungesën e seriozitetit nga kjo ministre në deklaratat e saj dhe për keqinterpretim të disa fakteve jo reale në lidhje me fototekën “Marubi”.

Duke cituar një artikull të “Shekullit” për promovimin e albumit “Marubi” realizuar nga fotografi Roland Tasho dhe për shpalljen e statusit kombëtar që do të mbajë këtej e tutje fototeka, nënkryetari Fatos Gjyrezi tha se “pavarësisht se Bashkia e Shkodrës ishte bashkërealizuese në këtë album, nuk ishte e ftuar të marrë pjesë”. Dhe më tej sparon se: “për hir të së vërtetës jemi të detyruar të sparojmë opinionin publik se Bashkia Shkodër me anë të një shkrese të kryetarit të saj, Ormir Rusi, është pozicionuar krejtësisht kundër projekt-vendimit të përgatitur nga MKRS.” Aty thuhej se vlerësohej mendimi për ngritjen e statusit të këtij institucioni, por njëkohësisht “shprehemi se nuk jemi dakord që kjo fototekë të kalojë në varësi të Ministrisë së Kulturës Rinisë dhe Sporteve.” Zoti Gjyrezi na bën me dije se një shkresë e tillë i ka kaluar edhe kreut të qeverisë Fatos Nano, para marrjes së vendimit, ndërsa Bashkia e Shkodrës i është drejtuar Avokatit të Popullit Emir Dobjani për këtë çështje.

Ky vendim u justifikua me financimet minimale që derdh buxheti për kulturën i Bashkisë Shkodër ndaj muzeut, i cili e kishte në varësi fototekën deri ditën e këtij vendimi. Një keqinterpretim i fakteve jo reale, sipas nënkryetarit Gjyrezi, është edhe mungesa e investimeve, me përjashtim të disa donatorëve të huaj. Ky fakt nuk është i vërtetë sipas tij, gjë që parashtrohet edhe në shkresën zyrtare dërguar Këshillit të Ministrave ku thuhet se “për modernizimin e kushteve dhe për konservimin e negativëve… për këtë janë nënshkruar marrëveshje me partnerë të ndryshëm ndërkombëtarë si programi PASARP i UNOPS-it, komunat e Venecias e Modenas dhe Universitetin e Firences, në bazë të të cilave ka filluar dixhitalizimi i fototekës “Marubi”. Një lëvizje e mundshme e varësisë do të krijonte probleme e vonesa edhe në ecurinë e këtyre projekteve.”

Por kjo klimë e nderë për çështjen “Marubi” ka lindur në kye të vitit që po shkon. Qysh atëherë specialistët e drejtorisë së Trashëgimisë Kulturore ishin duke punuar për statusin kombëtar të fototekës, me idenë për të shndërruar në një Institut të Fotografisë. Qysh atëherë drejtuesit e Muzeut dhe të bashkisë njëherësh e ndienin se do të vinte kjo ditë. Sipas tyre, “Marubi” i takon Shkodrës, dhe ajo ka të drejtën ta qeverisë e administrojë pasurinë 150-vjeçare në celuliod.

“Marubi” dhe donatorët
Për të gëzuar një status të veçantë hapat e parë për studimin e fototekës “Marubi” janë hedhur gjashtë muaj më parë. Ideja ishte për statusin Institut Kombëtar dhe për këtë ishte i nevojshëm kuadri ligjor. Ky status i ri pritet të zbardhë dhe raportet e paqarta deri tani për të drejtat e autorit dhe publikimet e kësaj trashëgimie, për menaxhimin dhe investimin e Ministrisë dhe donatorëve. Përballë të drejtës së autorit, shteti, në këtë rast Ministria e Kulturës, do t’i duhet të jetë përballë trashëgimtarëve të sotëm “Marubi”, pasi ata nuk kanë asnjë të drejtë mbi trashëgiminë e paraardhësve të tyre. Nga kjo arkivë janë shfrytëzuar me mijëra negativë veçanërisht nga të huajt për albume e ekspozita, me një rekomandim nga Bashkia e Shkodrës, e cila pretendon nga ana e saj se gëzon të drejtat e autorëve, Marubi, Rraboshta, Nenshati, Pici, apo nga Ministria e Kulturës. Në vitin 1993 UNESCO tregoi për herë të parë interes për koleksionin me vlera njerëzore e kombëtare. Ministria e Kulturës merr një kërkesë nga kjo organizatë, ku shprehet dëshira për të ndihmuar arkivin fantastik, madje dërgon një grup specialistësh në Shkodër. Ata studiuan mundësitë për të ndërhyrë dhe restauruar koleksionin e arkivit. Në vitin ’97 UNESCO del përsëri në horizont me një donacion 30 mijë dollarë për restaurimin e ndërtesës. Specialistët e trashëgimisë kulturore, veç shpresës tek donatorët e huaj, nuk kanë deklaruar deri më tash se cili është projekti që e shndërron fototekën në Institut Kombëtar. Pasi edhe në fusha të tjera të kulturës është bërë zakon që specialistët flasin vetëm për reforma virtuale, dhe kur vjen dita për të zbatuar atë që parashikon edhe ligji, bëhen konfuzë dhe i nënshtrohen krizave.