Fjala e mbajtur me 8 dhjetor me rastin e Ditës së Revoltave të Studentëve

-- nga Bislim Ahmetaj, kryetar i shoqatës "Dhjetori 90"

I nderuar zoti Kryetar,
Të nderuar deputetë,
Zonja dhe zotërinj

Kur para 13 vitesh nga lëvizja studentore shpërtheu thirrja e shpirtit "E duam Shqipërinë si Gjithë Europa", as që më kishte shkuar mendja se do të na duheshin kaq shumë vite për të hedhur të paktën themelet e standarteve demokratike në vendin tonë. Mbresat nga përjetimet e atyre ditëve do të ishte e vështirë t'i përmblidhja në një fjalë në këtë takim, veç dy momente nuk rri dot pa i përmendur.

Momenti i parë është fjalia fatale, sentenca katoviciane e Ramiz Alisë, në takimin me studentët dhe pedagogët e Universiteteve të Tiranës, në natën e legalizimit të pluralizmit politik në Shqipëri. Vini re! Vet legalizimi i pluralizmit është bërë natën, nëpër errësirë, si për të ndjellur keq, si për të fshehur diçka, si një ogur i zi për fatin e saj. Fraza acide e Ramiz Alisë, për të cilën e kam fjalën është kjo: "Daleni more djema, se nuk i dini të gjitha gjërat ju!" Çfarë dinte Sekretari i KQPPSH-së, që nuk e dinin ata studentë dhe pedagogë që e donin Shqipërinë më shumë se veten? Çfarë dinte presidenti i ardhshëm, çfarë kishte përgatitur në kuzhinën lindore, në ofiçinën e manipulimit enverist? Nuk u desh shumë kohë, mend as mund të merrej vesh se çfarë qe përgatitur. Hakmarrja e Alisë dhe gjith partisë së tij do të derdhej mbi kokat e studentëve, idealistëve, atdhetarëve të rinj e të padjallëzuar në formën e braktisjes, përçmimit, harrimit dhe poshtërimit sistematik deri në eleminimin e tyre edhe fizik, që filloi me Arben Brocin. Fatin më të keq, sigurisht që e pësoi lideri i dhjetorit, Nderi i Kombit, Azem Hajdari. Të dërguarit e Ramiz Alisë do ta largonin atë harbutërisht nga drejtimi i partisë së vet, vetëm dy muaj pas themelimit të saj. Qysh nga shkurti i vitit 1991, braktisja dhe harrimi i studentëve të dhjetorit u shndërrua në praktikë elementare eleminuese. Kriteret e të qënit dikushi në politikën e madhe, në grupet e biznesit apo të medias iu përshtatën orientimeve të përpunuara nëpër institutet enveriste. Alkimia komuniste funksionoi për bukuri. Pra, për të qënë pjesë e kategorive të mësipërme, do të duhej të kishe qenë së pari komunist, së dyti sigurims, qoftë edhe hafije e thjeshtë, ose pinjolll i familjeve me rrënjë të përziera në të dyja këto vese. Dhe së fundi, kriteri klasik i diktaturës: grumbullimi rreth vetes i kryeservilëve, qimeheqësve, njerëzve pa shtyllë kurrizore, që i shërbejnë dreqit e të birit, me kusht që t'u hidhet një kockë për ta lëpirë. Po të flas më konkretisht, jam i bindur se askush s'do të habitet, pasi pothuajse shumica e njerëzve në këtë sallë janë pjesë e ndjeshmërisë së kësaj drame.

Shembulli më tipik i atyre djemve "që nuk i dinin të gjitha gjërat" ishte Azem Hajdari. Fati i tij, sa qe gjallë dhe deri sa u ekzekutua, vërtetoi faktin se ai nuk i dinte vertetë gjithë ato gjërat e pista, gjithë ato makinacionet e errësirës, që funksionin sipas parimit "të ndryshojmë gjithçka pa ndryshuar asgjë". Jeta dhe veprimi i tij politik janë modeli i konsekuencës dhe ndershmërisë për të mospranuar asnjë lloj kompromisi me projektuesit dhe realizatorët e kësaj palo demokracie që po aplikohet në vendin tonë, demokraci "Made in Albania". Vetë Ramiz Alia thoshte se "Shqipëria nuk është as lindje, as perendim", pra është një vend pezull, ndaj edhe vetë fjala demokraci duhet të rrijë pezull, tu ngrihet në buzë atyre që guxuan ta shqiptojnë të parët.

Momenti i dytë, për të cilin desha të bëj fjalë, është më intim. E di se do të dukesha më modern sot sikur të citoja ndonjë filozof me emër të vështirë, sikur të konstruktoja ndonjë fjali perverse me sintaksën sllavo-arabe të Fatos Nanos për të shprehur atë që dua të them. Por jo, nuk më intereson të dukem modern, të jem i vërtetë më duket më interesante. Kur themelohej Partia Demokratike, kur duheshin mesazherë të lirisë, kur fjala demokraci bënte mort, kur falangat e dhunës na ndiqnin hap pas hapi, im atë, një qytetar shqiptar me përvojë të gjatë dhe fort të hidhur nën diktaturë, si shumica e shqiptarëve, na tha, mua dhe vëllait tim Arbër Ahmetaj, që të dy drejtues të lëvizjes studentore, unë në UB dhe ai në Fakultetin e Mjeksisë: "Fjala ime është kjo, nëse ju ka shtyrë dikush pa ndërgjegjen tuaj në këtë punë, tërhiquni sa nuk është vonë, nëse kjo është vërtet bindja juaj, rrini në rradhë të parë". Atëherë dihet se rradhët e para nuk përbëheshin nga ministrat e ardhshëm, por nga ata, për të cilët më duhet të huazoj termin e bukur që përdor lideri i opozitës, kur e kërkojnë rrethanat qëndrestarët.

Të dy, si shumica e studenteve dhe qytetarëve të Tiranës dhe të gjithë Shqipërisë, "fatkeqësisht" në thojza, kishim hyrë në atë lëvizje krejt të bindur dhe me besim absolut se po bënim gjënë më të rëndësishme të jetës tonë. Pavarësisht deformimeve të skajme që ka pësuar demokracia shqiptare, edhe sot e kësaj dite, për asnjë moment nuk jemi pënduar, pasi për ne të gjithë ajo që bëmë në dhjetor 1990 do të mbetet monument lirie, faqe nderi dhe dinjiteti qytetar e njerëzor, fiksuar përjetësisht në historinë e vendit.

Si konkluzion më duhet të nënvizoj se studentët dhe qytetarët shqiptarë nuk janë pjesë e politikave për jetësimin e vendimeve të Katovicës, por janë viktime e atyre vendimeve. Në fund të fundit a nuk jemi të gjithë bashkë viktima të këtij realiteti kafkian, tronditës? Shqipëria dhe demokracia e saj janë dëshmia më cinike, më e paturpshme e implementimit me sukses të direktivave të Mbledhjes së Katovicës. Nëse dikush nuk është i bindur në këto që po them, do t'i mjaftonte për të më besuar thjesht krahasimi i proces verbalit të asaj mbledhje dhe realitetit ekonomik, social e politik të vendit. Kuptohet që duhen edhe dy koqe mend, siç i thonë vëllezërit tanë të një pjese të hartës së grisur të Shqipërisë - një fije vullnet dhe kurajo qytetare për të pranuar gjëndjen në të cilën ndodhemi. Kjo do shërbente si bazë, si motiv frymëzmi për të mobilizuar energjitë dhe idetë e nevojshmë për një aksion politik e qytetar që do të sillte ndryshimin e kësaj gjendje. Duke gjykuar thellë dhe me gjakftohtësi mbi situatën e përshkruar nga dy momentet që përmenda, jo rrallë kam folur, kam shkruar, polemizuar, humbur shanse, jam përjashtuar e mënjanuar, por asnjëherë nuk jam ndalur, friksuar apo hequr dorë, sepse ndjej përgjegjësinë e një shoqate përfaqsuese të idealeve të dhjetorit, sepse jam i bindur se po nuk e pranuam gjendjen ë rëndë në të cilën ndodhemi, nuk do të mund ta ndryshojmë atë. Në fund të fundit, një shkencë humane siç është mjeksia na mëson se pa përcaktimin e diagnozës, nuk mund të fillojë terapia, kurimi i sëmundjes.

Të dashur miq,
Duke biseduar për këto gjëra me një mik të shqiptarëve, me një politikan amerikan, ai më këshilloi të mos shkurajohesha. Duke e falenderuar për përkrahjen morale mu desh të shtoja se ajo që më shqetësonte nuk qe qivuri im politik apo fizik, por atmosfera e arkivolit në politikën shqiptare. I nxitur prej figuracionit të përdorur ai më pyeti se çfarë kisha parasysh. I thashë se kisha parasysh gjëndjen e ngrirë, atmosferën e akullt të varrezës së krijuar nga pamundësia për të thyer trekëndëshin Politikë-Biznes-Media, brenda të cilit lëvizin vetëm 100 njerëz, të cilët, me urdhër nga lart, ndërrojnë vendet me njëri-tjetrin nëpër brinjët e këtij trekëndëshi fatal për demokracinë dhe lirinë e shqiptarëve. Vargu i numrave natyror në politikën shqiptare është bllokuar në shifrën 100. Nuk ka të njëqind e njëtë, e ku më pak numra të tjerë në vazhdim.

Ky është trekëndëshi i vdekjes, kontrolli i gjithçkaje dhe mbi gjithçka i një top njëqindëshje. Kjo top-njëqindëshe prodhoi dhe e ngjizi në popull postulatin që politika s'ka moral. Kjo top-njëqindëshe nxiti, inkurajoi, mbështeti dhe realizoi konfliktin e armatosur të vitit 97, të pa precedent në historinë e re të Europës e më gjërë. Kjo top-njëqindëshe me politikat e veta antihumane, korruptive e në shumicën e rasteve kriminale ka nxitur dhe realizuar indiferencën qytetare ndaj zgjedhjeve, njësoj si në Serbinë e pas Milosheviçit. Kjo ka sjellur situatën ku politikanë dinakë dhe të ligj, mbështetur në një numër të papërfillshëm votash të blera apo të fallsifikuara ushtrojnë pushtet të pakufishëm diktatorësh, si ky i zotit Nano. Kundër këtij rreziku duhet të angazhohet gjithsecili shtetas shqiptar, të gjithë ata shtetas të huaj dhe instutucionet e vendeve të tyre që janë sadopak përgjegjës për këtë hapësirë ballkanike.

Situata e përshkruar më sipër është e zymtë, por fatalizmi nuk është tipar i vizionit politik të njerëzve që kanë vendosur të qendrojnë. Jo. Ne të gjithë e dimë se Shqipëria ka burra e gra të mendjes e të fjalës që mund t'i këputin hallkat e këtij rrethi vicioz, që mund ta zhbëjnë trekendëshin e mësipërm uzurpator. Kjo është çështja. Sa më shumë vullnetare të rreshtohen në këtë kahje, aq më shpejt do të mund ta shëndoshim atdheun. Për ne që kemi zgjedhur Shqipërinë si vendbanimin tonë të përhershëm, ky mision është jetik! Shqipëria duhet t'u kthehet qytetarëve të saj, jo si pjesë e lëmoshës së këtyre 100 vetëve, por si dhuratë hyjnore që vet Zoti ua ka bërë shqiptarëve.