Shkodra, provinca e braktisur e kulturës

-- nga Anila Dushi, Shekulli, 18.04.2003

Jeta kulturore në Shkodër shkon drejt braktisjes. Siç ndodh në një provincë. Megjithëse ky qytet ka qenë dikur burim vlerash artistike e talentesh, aktualisht ka një jetë artistike të vakët, e cila është larg jo vetëm asaj që duhej të ishte por dhe asaj që ka qenë dikur. Artistët shkodranë që jetojnë në këtë qytet janë të njohur në të gjithë Shqipërinë dhe trojet jashtë saj, por ç’ndodh? Ata përpiqen të mbijetojnë duke u aktivizuar me trupa të tjera pasi arti në qytetin e tyre hesht. Penda të shquara të dramës apo humorit si Fadil Kraja e Paulin Selimi, regjisorë si Artisti i Popullit Serafin Fanko, Artistë të Merituar si Zyliha Miloti, Zef Deda etj. këngëtarë të njohur si Mefarete Laze këndojnë interpretojnë apo ngjiten në skenë në vende të tjera. Përse? Ata ndiejnë keqardhje për këtë, por institucionet kulturore, administratorët e artit në Shkodër shumë pak kujtohen për të bërë art, për të afruar, tërhequr e mbajtur pranë këto talente.

Institucionet e braktisura

Salla e teatrit “Migjeni” vazhdon të mbushet kur shfaqet ndonjë dramë nga trupat e tjera teatrore, në koncertet “Alegreto Albania”, në koncertet me këngë popullore qytetare etj. Në Shkodër ndodhet edhe shkolla e mesme e muzikës “Prenk Jakova”, e cila përgatit talente cilësore. Por aktiviteti artistik i këtyre talenteve mbetet kryesisht në hapësirat e shkollës, pasi për të dhënë shfaqje në teatër duhet të paguajnë. Qendra kulturore e fëmijëve është institucioni më produktiv në artin shkodran. Ajo përballon festivalin mbarëkombëtar të këngës për fëmijë çdo vit si dhe aktivitetet e tjera lokale. Qendra e kulturës “Pjetër Gaci” përpiqet, por mundësitë e saj janë të pakta. Për të dytin vit radhazi ajo organizon me sukses koncertin e instrumentistëve dhe këngëtarëve lirikë “Pjetër Gaci” i cili këtë vit pati shtrirje më të gjerë gjeografike. Por salla dhe vendi ku ndodhet kjo qendër është i papërshtatshëm për zhvillim aktivitetesh artistike plus që mungojnë edhe fondet për këto aktivitete. Por institucioni kryesor artistik, tempulli i artit shkodran është teatri “Migjeni”, i cili para pak kohësh u rikonstrukturua. Sa për Estradën, ka tanimë 4 vjet që Estrada profesioniste, me emra të spikatur të humorit, nuk ka dhënë asnjë premierë. Teatri i dramës në 4 vjet ka dhënë 4 premiera dhe numri i shfaqjeve është mjaft i vogël. Këngëtarë humoristë, kompani e producentë shkodranë japin shfaqje në Tiranë jo sepse nuk duan në Shkodër, por teatri “Migjeni” nuk u ofron asgjë, vetëm u kërkon. Ky institucion i rëndësishëm nuk ka akoma as status, as rregullore. Dega e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve në Shkodër e cila është tepër aktive, pati iniciuar një debat për alternativat, mendimet për zhvillimin e artit në Shkodër, me pjesëmarrjen edhe të pushtetarëve vendorë, bashkisë si administratorja e institucioneve kulturore. Megjithë idetë origjinale që u shfaqën, bashkia qëndroi indiferente ndaj atyre dhe ato mbetën vetëm në letër (në qoftë se u shkruan nga bashkia) si dhe në tryezat e diskutimeve të figurave të njohura të artit e letrave në Shkodër, të cilëve u dhimbset qyteti i tyre. Drejtues të bashkisë apo institucioneve kulturore të Shkodrës fajësojnë shtetin, qeverinë ndonëse përgjegjës për këtë janë edhe vetë ata. Ministrja e Kulturës, Arta Dade, para një muaji në Shkodër u shpreh se teatri “Migjeni” nuk ka marrë pjesë në tre aktivitetet e fundit kombëtare si bëjnë të tjerët, por edhe nuk propozon apo kërkon”,- tha Dade. Ja çfarë thonë për gazetën “Shekulli” figura të njohura të artit shkodran si dhe drejtues të bashkisë në lidhje me problemin e jetës kulturore në Shkodër.

Fadil Kraja, dramaturg: “Për të gjallëruar jetën artistike të qytetit duhet angazhuar në radhë të parë ajo që e drejton këtë qytet, bashkia, e cila ka në varësi edhe institucionet kulturore. Me fondin e saj për kulturën sado i vogël qoftë ai, duhen mbuluar aktivitete të rëndësishme e jo të jepen para për aktivitete jo të nevojshme, të cilat marrin një pjesë të madhe të këtij fondi. Këto aktivitete, si përkujtim i 2 Prillit apo 10-vjetorit i shoqatës Itali–Shqipëri, nuk janë ato për të cilat ka nevojë publiku shkodran. Nga teatri “Migjeni” vihen në skenë drama që nuk e tërheqin popullin. Ka një këshill artistik, por asnjë dramaturg nuk është pjesëtar i tij, por ka në të figura që nuk lidhen me artin. Drejtori i ri i teatrit na tha: “Ju ftoj, jeni të mirëpritur, kjo është sofra juaj”. Unë i thashë: “Ne po vijmë por çfarë na ofron kjo sofër, çfarë ka shtruar në të. Është e lehtë të zhvillohen ceremoni, dhënie titujsh, por kjo nuk është kryesorja. Mosha mesatare e aktorëve shkodranë të dramës është 44 vjeç dhe nuk punohet me talentet e reja. Në Shkodër ka forca krijuese. Serafin Fanko nuk shfrytëzohet nga teatri “Migjeni”. Estrada ka 4 vjet që nuk jep shfaqje dhe aktorët e saj aktivizohen në qytete e vende të tjera por nuk jepet një shfaqje në vit ndonëse marrin rrogën. Teatri duhet t’i afrojë artistët, bashkia të shpenzojë për kulturën. Në Podgoricë, teatri jep 25 shfaqje në muaj, i yni nuk jep aq të tilla në vit. Duhet ngritur një këshill artistik pranë teatrit dhe bashkisë. Kultura e arti në Shkodër duhen riorganizuar”.

Isa Alibali, studiues, ish–drejtor i teatrit “Migjeni”: Shkodra ka talente e forca krijuese, ka institucione por jeta artistike s’është aty ku duhet. Kjo sepse mungon organizimi mes institucioneve që menaxhojnë e drejtojnë artin në Shkodër. Aktivitetet e pakta janë spontane dhe vijnë kryesisht si përpjekje të individëve artistë dhe jo si ngacmime të drejtuesve të artit, që duhet të jenë promotorët e tyre. Në Shkodër mungon një strategji, një platformë kulture e cila u iniciua nga LSHA por nuk u çua më tej, ndonëse pranë bashkisë është një drejtori kulturore e cila përpiqet të punojë. Ekziston një projekt për ngritjen e një studioje arti për talentet e reja, pranë teatrit “Migjeni” por mungon financimi, dhe një studio e tillë do i ndihmonte ata që duan teatrin. Shkodra ka forma krijuese të njohura por është mbyllur dera e bashkëpunimit dhe çelësi ka humbur nga ana e institucioneve dhe atyre që administrojnë kulturën në Shkodër. Shpresoj që drejtuesit e rinj të teatrit “Migjeni” ta kërkojnë e ta gjejnë këtë çelës.

Serafin Fanko, regjisor, Artist i Popullit:

“Dritat penguakan
shfaqjen time”

Mefarete Laze, këngëtare:

“Institucionet artistike
të vetorganizohen”

Reagimi

Ormir Rusi, kryetar i bashkisë:

“Sivjet më shumë
art se vitin e kaluar”

Agron Dizdari, drejtor i teatrit “Migjeni”:

“Teatri “Migjeni”, më
dobët se kurrë”