PËRGOJUES APO AMBASADORË?

“Sá të jenë në kuvend burrat e dheut, s’ka tager kush i huej me u perzie nder ‘ta”. Kanuni i Lekë Dukagjinit, Neni 1115. [ Botimi Gjonlekaj ]

Kur gjenerali Uezli Klark vizitonte Hagën për të dëshmuar kundër Milosheviqit më 2004-ën, në kulmin e fushatës parësore presidenciale të Partisë Demokrate, ai refuzoi të komentonte apo të kritikonte presidentin Bush para shtypit. E pra, gjatë takimeve me zgjedhësit në mbarë Amerikën, ai nuk i kishte kursyer aspak kritikat, madje të rrepta, ndaj administratës së vendit të vet. Më pas ai e shpjegoi qëndrimin e tij, duke thënë se nuk do të ishte serioze dhe e rregullt për një politikan që të përgojonte politikën e vendit të vet në dhé të huaj. Duhet thënë se qëndrimi se “ndërresat e palara nuk i tregohen fqinjit” përbën gati një parim themelor në jetën politike të një vendi serioz. Është vështirë të gjesh sot ndonjë politikan amerikan apo nga vende të tjera të qytetëruara, që të përgojojë kundërshtarët e vet politikë nëpër vizita jashtë shtetit. Thuhet ç’thuhet, bëhet ç’bëhet, gjithçka mbetet brenda shtëpisë.

Tradita demokratike shtetformuese e shqiptarëve, e mbështetur në të drejtën e lashtë të pashkruar, përcjell në një farë mënyre një mesazh të ngjashëm. Në kuvendet e lashta të arbërorëve nuk lejohej pjesëmarrja e të huajve. “…Askush i huej s’ka të drejtë me u ulë me ndejë në kuvend], veç në kjoftë i thirrun…” [Kanuni i Skënderbeut, neni 1 975, Botimi i Arqipeshkvisë, Shkodër 1993]. Madje edhe në Kuvendet e Skënderbeut në Lezhë pjesëmarrja e Venedikut kishte thjesht karakter vëzhgues dhe aspak vendimmarrës. Kjo traditë zakonore u ngulit edhe në shtetin modern që po përpiqej të konsolidonte Ahmet Zogu. Si gjithë të tjerët, edhe kuvendarët e funksionarët shqiptarë brenda apo jashtë vendit nuk parapëlqenin që “ndërresat” e tyre t’ua tregonin të tjerëve.

Sigurisht, mund të ketë pasur edhe përjashtime, por ndofta shembullin më gojëtar të asaj kohe e pat dhënë Konica, i dërguari diplomatik i Zogut në Uashington. I pyetur nga një i afërt i Zogut, se çfarë mesazhi do të dëshironte t’i përcillte mbretit pas vizitës së ngrohtë të të tri motrave të tij në SHBA, më 1938-ën, Konica u përgjigj se “kritikat e mia ndaj qeverisë së tij do të mbeten brendapërbrenda rretheve shqiptare. Jashtë tyre, unë do ta mbroj regjimin me sa të mundem…” [Shqipëria, Kopshti Shkëmbor, Botimet Vatra, f. 149).

Tash e 15 vjetët e fundit kjo traditë e lashtë dhe e qytetëruar vendëse është shkelmuar paq. Politikanët shqiptarë të të gjitha krahëve, pushtetarë apo opozitarë, nuk po lënë llaf pa thënë ndaj kundërshtarëve të tyre politikë nëpër takime me diplomatë apo politikanë të huaj, qoftë në vizita jashtë shtetit, qoftë në veprimtari brenda vendit. Gojëlëshimi ka kapërcyer çdo cak. Harrohet se bashkëbiseduesit e huaj mund t’i dëgjojnë këto gojosje me njëfarë mirësjelljeje në dukje, por në vetvete përgojime të tilla ngjallin vetëm përbuzje. Përpjekjet për përmirësimin e imazhit, duke angazhuar madje një yll të kinematografisë amerikane si Eliza Dushku, janë për t’u përshëndetur.

Mirëpo ajo që ndërtohet sot mund të shkatërrohet me duart tona kur nga vetë goja e ekzekutivit Shqipëria paraqitet si vendi “me një nga mafiet më të rrezikshme të Evropës, por edhe më të pasurat dhe më agresivet në lidhjet ndërkombëtare…” Ndërsa lufta ndaj kriminalitetit mbetet shumë e rëndësishme, prapëseprapë deklarime të tilla, të bëra madje para ndërkombëtarëve, jo vetëm që janë të diskutueshme, por janë edhe të dëmshme pasi objektivisht njollosin një vend të tërë. Puna shkon deri aty sa atmosfera e sëmurë politike vendase përpiqet të mbillet edhe ndër masat e gjera të emigrantëve apo diasporës shqiptare, sikurse vërehet tek prirja aspak e urtë për të ngritur degë partish politike në vende të ndryshme.

Sikur emigrantëve të mos u mjaftonin hallet që kanë, atyre u përcillet edhe përçarja tipike e politikës tiranase. Për fat të keq, sëmundja e vetëpërgojimit ka përfshirë edhe ndonjë OJQ apo OJFP edhe pse të respektuar. Mbas një seance dëgjimore për Shqipërinë në Komisionin Amerikan të Helsinkit me të drejtë një veprimtar i njohur shqiptaro-amerikan m’u shpreh se “as lobet greke dhe serbe nuk do të bënin punë më të mirë për të na denigruar se sa vetë ne…” Po ashtu, është vështirë të paraqitet si sukses një i ashtuquajturi lobing apo interesim i një grupi kuvendarësh anglezë ndaj problemeve të të qena apo të paqena të RTSH-së.

Pavarësisht nga të metat dhe mungesa e vullnetit politik, demokracia shqiptare dhe shteti i së drejtës i kanë të gjitha mundësite dhe mekanizmat për të ballafaquar dhe zgjidhur problemet e vendit. Energjitë, burimet dhe kontaktet e pakta ndërkombëtare mund të përdoren shumë më mirë për trajtimin apo zgjidhjen e halleve të shumta të shqiptarëve ose për përmirësimin e imazhit a rritjen e prestigjit të vendit në botë, por jo për vetëpërgojim.

Politikan ose jopolitikan, OJQ ose jo, student a mërgimtar ekonomik, gjithsecili në çfarëdo kontakti me të huajt është para së gjithash ambasador i vendit të vet. Ashtu sikurse thoshte Konica këtu e 70 vjet më parë, qortimet e kritikat le t’i përcjellim midis vedit dhe t’i lemë brenda mureve tona. Jashtë tyre ndodhemi të gjithë në të njëjtën barkë, jemi të gjithë përfaqësues.