Këto fjalë të urta dhe shumë domethënëse, të gdhendura thellë në mendjen time, janë shkruar me gërma të arta nga poeti dhe rilindasi i madh Jeronim De Rada.
Sipas tregimeve të babait tim Nikollë Mrijaj, si shok e mik i dy gjyshërve të dëshmorit të ri Kolës, po përpiqem të rrëfej diçka për historinë e traditës atdhetare të mëkuar thellë nga kjo shtëpi me tradita nga zona e njohur e Mirditës, që më së fundi nxori një hero në fund të shekullit XX.
Babai im, fliste me shumë respekt për dy burrat, Kolë Gegën dhe babain e nënës së Kolës, Pjetër Jakun. Ai kujton: "Gjatë periudhës së vitit 1941 - 1943, Kolë Gega ishte pjesëmarrës aktiv me shumë burra të tjerë të krahinës së Lugut të Drinit në lëvizjet e rezistencës me armë në dorë, kundër krimeve që bënin çdo ditë çetat çetnike të Drazh Mihajloviqit në Koloshin dhe Pazar të Ri. Sikurse edhe në treva të tjera të Kosovës, çetat kriminele të çetnikëve serbë, të prirë nga gjenerali Gjuriqiq, kishin bërë kërdi të paparë mbi popullsinë e pafajshme shqiptare. Vendet më të prekura nga këto masakra të përsëritura asokohe ishin: Tutin, Bihor, Pazar I Ri, në pjesën veriore të Burimit, Cerkolez, Uçë, Rakosh, Suhagerllë, Banjë etj."
Metoda antishqiptare u zbatuan përmes forcave të ndryshme të represionit dhe të dhunës fizike dhe deri tek gjenocidi dhe elementë të tjerë të shfarosjes në masë të popullsisë vendase shqiptare. Qeveria ish-jugosllave me anë të terrorit dhe të frikësimit të popullatës shqiptare, kishte për qëllim t'i detyrojë shqiptarët t'i lëshojnë vatrat e tyre dhe të shpëngulën nga atdheu i tyre. Kështu sikurse shkruan udhëtarja e mirënjohur Miss Durham "në vitin 1919 ushtria e xhandarmaria serbe dhe malazeze ua vuri zjarrin shtëpive dhe pasurive të Zllakuqanit dhe të Lugut të Drinit në përgjithësi, si dhe fshatrave të Drenicës" (Shih Edith Durham: "Njëzet vjet ngatërresa ballkanike", Tiranë, 1943). Si pasojë e masakrave të përbindshme dhe për t'i shpëtuar asgjësimit në masë, një pjesë e popullsisë shqiptare pa dëshirën e tyre qenë të detyruar të braktisin vatrat e gjyshërve dhe u drejtuan drejt pjesëve të tjera të Kosovës, kurse banorët e Lugut të Drinit u vendosën në rrethin e Gjakovës.
Të kësaj periudhe historike është edhe tragjedia e vrasjes së Prekë Mirditës (nga fshati Ranoc), i cili u masakrua. Serbët i morën edhe kalin e shalës. Krimin e vrasjes ushtria serbe e bëri në sy të familjes Mirdita dhe të fqinjëve dhe fëmijëve të rritur, që u tmerruan kur panë atë skenë. Përballë terrorit të paparë, banorët u mblodhën disa herë dhe i sheshuan mendimet për mënyrën e kundërpërgjigjes. Si gjithnjë ata drejtoheshin tek kisha, ku shfaqnin brengosjen e thellë, merrnin këshilla nga fretërit që vepronin në Zllakuqan. Më vonë qeveria ish-jugosllave nxori një urdhëresë, sipas së cilës të gjithë shqiptarët e kësaj ane e të trevave të tjera, të cilët kishin braktisur vatrat e tyre të djegura, të kthehen në pronat e veta...
Me sa duket të gjithë këto histori i kishte të fiksuara shumë mirë në mendjen rinore edhe heroi i ditëve tona Kolë Mirdita, duke ruajtur emrin e mirë që i kishte lënë gjyshi i vet, për idealet të larta dhe të shenjta të atdheut. Për këtë burrë të maleve të Lugut të Drinit, flasin bashkëatdhetarët, që dallojnë cilësitë pozitive të burrit të besës, trimërisë, fjalën e mbajtur, mikpritjen bujare shqiptare, respektin gjithnjë të dokeve e zakoneve të të parëve në shekuj.
Kulla e Kolë Gegës, ka qenë e hapur për bujtës të zakonshëm, miq dhe kalimtarë të rastit, që kanë pirë një kafe apo gotë raki, për të shkëmbyer biseda e histori të viteve të shkuara. E hapur qendroi oda e burrave për miqtë e veçantë shqiptarë, të cilët kishin rrokur armët për të sjellë lirinë e popullit, që vuante nën kthetrat e krimeve të çetnikëve serbë. Komitët shqiptarë, kishin gjetur në konakun e kësaj shtëpie, besë e burrëri, mikpritje dhe besinikëri të sigurtë në idealet e pavdekshme të atdheut. Këtu u strehuan herë pas here edhe nacionalistët, që kërkonin pavarësinë e Kosovës dhe lirinë nga zgjedha e huaj serbokomuniste. E tillë ishte çeta e nacionalistit dhe trimit të Rrafshit të Dukagjinit Ndue Përlleshi me të gjithë shokët besnikë të tij.
Burri fisnik Pjetër Jaku, ka mbetur edhe sot në kujtesën e njerëzve si njeriu që asnjëherë nuk i trathtoi idealet e veta dhe edukoi me dashurinë për atdheun vajzën e vet Grishën, që më pas u bë nëna e dëshmorit të Kosovës Kolë Mirdita. Familja Jaku me banim në katundin Ranoc të Lugut të Drinit, ka ndihmuar gjithnjë çetat nacionaliste të maleve, të cilët luftonin kundër pushtuesve serbë dhe trathtarëve komunistë shqiptarë, që i kishin shitur interesat e vendlindjes për disa dinarë, duke qenë bashkëfajtorë në shumë krime kundër popullit shqiptar.
Kështu në muajt e ftohtë të dimrit në dhjetor të vitit 1944 u pushkatua Pjetër Jaku në Kullën e Popit (në Burim) me shumë burra të vendit. Këtu ishte përgatitur një burg nga ana e çetnikëve sllavë dhe komunistët shqiptarë. Asokohe në Kullën e Popit u bë një masakër e vërtetë, ku së bashku me 400 shqiptarë përfundoi në mënyrë mizore edhe jeta e Pjetër Jakut (1902 - 1944). Zemra e thyer e një nëne me shpirt të lënduar për babain e vet, ndiente thellë peshën e humbjes së babait, që nuk i kishin thënë se e kishte pushkatuar pa mëshirë regjimi i egër sllavokomunist.
Babain e deshmorit të Kolë Mriditës e njoh prej shumë vitesh. Ky burrë i shkathët qysh kur mbaroi shërbimin ushtarak, iu përkushtua artit të bukur të ushtarakut, duke stërvitur shumë të rinj në Komunën e Klinës. Një burrë serioz, mbeti gjithnjë i nderuar dhe i respektuar për të gjithë vendasit dhe për mua, që herë pas here e kam takuar, sa herë që i kam berë vizita vendlindjes time në Kosovë.