Kosova dhe Samiti i Selanikut

1. Në kohën kur jam rritur, prindërit u thonin fëmijëve se nëse bëhen të mirë, në sjellje e shkollë, do t’i çojnë në det për pushime verore. Kjo ndodhte zakonisht në të afruar vera, si tani. Pak a shumë këtë përshtypje e fitova dje në kuloaret kosovare në të dëgjuar se kryeadministratori i Kosovës e ka marrë punën e shkuarjes së delegacionit kosovar në Samitin e Selanikut si një lloj shpërblimi eventual për mirësjellje të kryeministrit e kryetarit të Kosovës. Nuk di a i ka premtuar edhe tjetërkujt prej funksionarëve politikë shkuarjen në det, por e di se pos mirësjelljes, kryeadministratori i Kosovës pret që misionin e tij ta përfundojë duke i detyruar kosovarët që ta bëjnë takimin me përfaqësuesit e qeverisë serbe, gjegjësisht kryeministrin Zhivkoviq.

Shtajneri, me këto veprime tregon mungesën e një sensi më të gjerë politik, gjegjësisht tregon natyrën e tërë kësaj periudhe të administrimit të tij. Nga njëra anë dëshirën për të kontrolluar çdo gjë, ndërsa detyra e tij ishte që kosovarët të marrin gradualisht kontrollin mbi Kosovën. Nga ana tjetër, dëshirën që të shënohen rezultate sipërfaqësore mediale, siç është fotografia e shtrëngimit të dorës mes kryeministrit (dhe presidentit) kosovar me atë serb, pa marrë parasysh se prapa këtij shtrëngimi nuk ka kurrfarë përparimi substancial, e mund të ketë edhe regresion politik në Kosovë.

Dhe, natyrisht, arrogancën me të cilën i përcjell këto vendime të tija.

2. Samiti i Selanikut, megjithatë është i krejt një natyre tjetër prej asaj çfarë pretendon ta paraqesë kryeadministratori i Kosovës. Nuk është çështje e një dorështrëngimi dhe përmbushjes sipërfaqësore të njërit prej “standardeve” të famshme. Përkundrazi, ka të bëjë me vendime që do të mund të ndryshojnë nga aspekti strukturor shoqëritë e Ballkanit perëndimor. I tërë koncepti i këtij Samiti është që popujt e shtetet e papërfshira në integrime evropiane të mund ta bëjnë këtë, dhe ta bëjnë sa më shpejt të jetë e mundur e me përkrahje të plotë të BE-së.

Tashmë ka më se një vit që po zhvillohet, jashtë syve të opinionit publik edhe problemi i Kosovës. Në institute të ndryshme, në zyrën e Solanës e të Pattenit në Bruksel, në Ministri të Jashtme të vendeve kyçe të BE-së- në të gjitha çështja thelbësore është se si të çelet procesi i integrimit të Serbisë e Malit të Zi, dhe njëkohësisht i Kosovës duke marrë parsysh dallimet thelbësore statusore. Po ashtu ka një vit që përgatitet koncepti i kryesisë së tanishme greke të BE-së (me të cilën pajtohet edhe pasardhësja Italia) se Procesi i Stabilizim-Asociimit është binari në të cilin duhen hipur vendet e Ballkanit Perëndimor, dhe këto duhet të jenë të vetmet binarë që më në fund të shpien në anëtarësim të plotë në BE. Dhe, ndërsa kjo është tashmë e realizueshme për vendet si Shqipëria e Maqedonia, për shkak të mosdefinimit statusor është e vështirë si për Serbinë, ashtu edhe për Kosovën.
Çështja fondamentale, për të cilën do të bisedohet në këto pak ditë që kanë mbetur deri në Selanik, është se a mund të çelen proceset politike të Stabilizim-Asociimit pa e definuar dhe prejudikuar statusin e Serbisë, Malit të Zi e të Kosovës, dhe që këto procese të çelen ndarasi për Beogradin e ndarasi për Prishtinën? Dhe përgjigja pozitive ka tashmë shumë ithtarë brenda vendeve të BE-së, duke përfshirë edhe kryesinë greke, e cila angazhohet që të kyç sa më shpejt vendet ballkanike në familjen evropiane.

3. Procesi i Stabilizim-Asociimit për Kosovën do të thoshte një ndryshim fondamental në jetën tonë të gjithmbarshme, dhe do të ishte i një rëndësie kapitale çfarë kishte Marrëveshja e Rambouillet. Së pari, do të thoshte definim i qëllimit pas-statusor, pra cak i qartë që çfarëdo që të jetë statusi, Kosova brenda një periudhe pak më shumë se dhjetëvjeçare do të jetë anëtare e BE-së. Së dyti, do të thoshte që transformimi politik dhe ekonomik i Kosovës do të duhej të ishte konform qëllimit, pra aderimit në BE, e jo standardeve personale të këtij apo atij kryeadministratori. Më pastaj, po ashtu do të thoshte që jeta politike në Kosovë do të duhej të dinamizohej në këtë drejtim, me më shumë ekspertizë e me më pak folklor. Së treti, e tërë kjo do të mund t’i ndihmonte si marrëdhënieve ndërnacionale me serbët në Kosovë, ashtu edhe nevojës së hapjes së dialogut me fqinjtë, përfshirë edhe Serbinë. Procesi i Stabilizim-Asociimit, në fakt, do të ishte një format apo kontekst vlerash të njëllojta brenda të cilit mund të komunikohet për çështje praktike.

Dhe, natyrisht, i tërë ky ndryshim rrënjësor i jetës sonë shoqërore, si edhe i jetës së fqinjve tonë, do të lehtësonte që më shpejt e me më pak dhimbje të definohet statusi i Kosovës, me praninë e pashmangshme në këtë proces të partneritetit BE-SHBA.

4. Qasja e Shtajnerit, siç shihet, është e gabueshme. Sipas saj, kryeadministratori do t’i çojë si një lloj favori të tij personal (apo mos t’i çojë si dënim) prijësit e institucioneve kosovare në Selanik dhe pret prej tyre që të rrinë, të përcjellin mbledhjen dhe të kurorëzojnë praninë e tyre me një takim me kryeministrin e Serbisë.

E vërteta është ndryshe: vendet e BE-së janë të interesuara të gjejnë formulën e kyçjes së Kosovës për hir të stabilitetit evropian dhe suksesit të mëtejmë të procesit integrativ evropian. Këtë formulë ata duhet ta gjejnë me njerëzit që kanë legjitimitetin e votës së kosovarëve, pra prania e kosovarëve në këtë Samit rrjedh nga vota e qytetarit e jo favori i Shtajnerit. Dhe, përfundimisht, prania e tyre në këtë samit nuk është për t’u fotografuar me kryeministrin serb, por për të debatuar për një çështje që fondamentalisht përcakton ardhmërinë e Kosovës, të ardhmen e saj evropiane.

5. UNMIK-u është agjenci e dobët udhëtimi për në Selanik. Së paku për këtë pjesë zyrtare të Samitit që u intereson kosovarëve. Po të jenë të interesuar kosovarët të marrin pjesë në këtë samit, duhet t’i blejnë biletat vetë. E , kjo bëhet duke e ndryshuar formën e qasjes ndaj këtij Samiti. Së pari, duke e adresuar pjesëmarrjen si interes kosovar, jo si interes të kryeadministratorit. Institucionet kosovare, Parlamenti dhe Qeveria, duhet që në fillim të javës së ardhshme të fomulojnë letrën e tyre BE-së, e të cilën kërkojnë pjesëmarrje në Samitin e Selanikut. Në këtë letër, ata duhet po ashtu të formulojnë dëshirën e Kosovës për t’u kyçur në proceset integrative, duke formuluar njëkohësisht kërkesën që ky Samit të vendos për këtë gjë. Natyrisht, në të do formuluar se Kosova e bën këtë kërkesë pa e definuar statusin e saj përfundimtar, pa e prejudikuar këtë status dhe me bindje se procesi i integrimit të Kosovës në BE do të lehtësojë arritjen e statusit, për ç’gjë janë të pashmangshme ndihma e BE-së dhe SHBA-ve.

Me këtë, kosovarët do të fitojnë dy gjëra themelore. Së pari, ata do të jenë pala e interesuar e jo kryeadministratori. Pjesëmarrja e Kosovës në Selanik nuk ka të bëjë me çështje që duhet t’i përmbushë UNMIK-u, ka të bëjë me çështje që janë interes jetik i Kosovës, dhe që burojnë nga interesat e Kosovës. Së dyti, ata do ta definojnë axhendën e pjesëmarrjes së tyre. Nuk është aq me rëndësi për kosovarët se a do të ketë dorështrëngim mes kryeministrit të Kosovës dhe atij të Serbisë, por me rëndësi është se si do ta trajtojë BE-ja kërkesën kosovare për të hapur procesin e integrimit evropian.

6. Momenti me të vërtetë mund të jetë ai i kthesës. Nëse Bashkimi Evropian në Samitin e vet vendos që të ecën përpara në integrim pa përfshirjen e Kosovës, kjo gjë do t’i kontribuojë edhe më tej jo vetëm izolimit kosovar, por edhe degradimit të jetës së saj politike e ekonomike, duke e bërë edhe më të vështirë gjetjen e rrugëdaljes. Nëse nga ky Samit, nga ana tjetër, lihet anash i tërë regjioni i Ballkanit Perëndimor, kjo gjë vetëm do të thotë se Kosova e degraduar do të jetojë në një ambient regjional të degraduar. Por, nëse merret vendimi për fillimin e procedurave teknike e politike për integrim (duke përfshirë këtu emërtimin e ekipit për studimin e fizibilitetit për Kosovën), i kemi hyrë fillimit të një rruge që do ta transformojë rrënjësisht Kosovën. Selaniku, në këtë drejtim është pothuaj stacioni i fundit, apo më mirë i parafundit.

Evropa juglindore do të jetë interesante për BE-në pak a shumë vetëm nën kryesinë e Greqisë, si tani, dhe Italisë, në gjysmën e dytë të këtij viti. Pas tyre, në vitin 2004, BE-ja do të konfrontohet me dy çështje madhore: do të funksionojë me 25 anëtarë dhe njëkohësisht do të debatojë e miratojë Kartën e vet kushtetuese. Brenda vitit të ardhshëm, pakkush do të çajë kokën për regjionin tonë. p> 7. Në tre javët e ardhshme, të muajit qershor do të definohet më shumë për dhe rreth Kosovës se në katër vitet e fundit.