Martin Camaj (1925 – 1992)

0
6274

Martin Camaj – Tre letra të Camajt, dërguar Prof. Krist Malokit
– Martin Camajt, ende i pazbuluem – nga Hans Joachim Lanksch
– NJI PËRJETIM I MREKULLUESHËM – nga Hans Joachim Lanksch

Lindi në vitin 1925 në Temali, rrethi i Shkodrës. Regjistrohet së pari në gjimnazin “Xaverianum” në Shkodër, ndërsa pas një karriere të shkurtër si mësues, shkon për studime në Beograd më 1949, ku studion gjuhët sllave dhe romane.

Me 1956 u detyrua, për arsye politike të shpërngulet për në Romë, ku punon për ngritjen e tij akademike, së bashku me profesor Xhiuzepe Ungareti. Në vitin 1969 studion albanologji në Universitetin e Mynihut dhe më 1970 fillon punë si pedagog. Martin Camaj vdiq më 12.03.1992, duke lënë pas një vepër shumë të çmuar artistike dhe shkencore.

Mbramja në nord

Eci e eci gjeti blerimin.
Tingujt e kumbonareve lanë pishat
e bredhat e shkuen me bujtë në qiell.
Qetsija e syve t´kaltër rrokulliset
nëpër pullaze t´thepisun e bahet
pasqyrë e dritave të kandilave
të shekullit t`kaluem.

Eci e eci muzgu me plaçka në krah
e para se me hy mbrenda,
e uli barrën skaj deres tue lanë shej
për ta gjetë në terr me një t´prekun,
para agimit.

Larg atyne që flasin si unë

Fishkllin erë ndër shelqe të ngime
me ujna prrojesh
veshtroj, te zanafillja, truemje
se si falen dreqit shpirt e korp,
be të forta
mbi gur, qiell e dhe.Jam larg atyne që flasin si unë
sa hana që bie prej rrezje në rreze
e pi qumësht n´vedra lanun jashtë
për me vu mazë.Hutini i shkambit n´agim
dhe guri n´ujë përpijnë tingullin
e kuvendit të keq: n´agim
njeriu bekon diellin si unë!

Një zog lëngon

libri i besimit te shpendeve thote:
cdo zog shtrin krahet e vdes mbi bar,
ndeshkim pse preku kufijte e ndaluem
mes qiellit e dheut.
Nji zog lengon per vdekje mbi bar:
gjethet nder lisa jane zogj e shoke
te pamberrishem
e losin me drite e diell
larg dy gur mullinjsh qe bien
si mbas ligjit njeni mbi tjetrin
pa za.

Nata e koncertit

As bora nuk asht e bardhe ne kete muzg.
Gjindja me kambe te randa vrapon
kah dritat e tingullit.
Ne sallen e koncertit edhe diktatoret
marrin vesh masen e instrumentave.
Ndegjuesit veshe-imet mbyllen syte
e kapen currila pullazesh te lashta,
djegje qytetesh e drush te thata.
Ne tempone dyte gzhatshem era
perkuli grurin deri ne toke.
Ne sallen e koncertit edhe dirigjenti
symbyll s’pau tjeter pos tingujsh
te ndezun brenda nji rrotulle terri.

Ç’ka i duhej Uliksit Itaka pa grue

Malli, deshire e perjetes
e jo mallengjimi, gurgull frymeshkurte
e joshi Uliksin me kthye i kulluem
atje kah ishte nise.Ne ravgime te paskaje
shtjeri edhe te mbramin petk qe kishte
amzen e pashlyeshme te vegeve ullini
dhe te duerve te grues.
Shtjeri edhe petka tjera leshi e lini
e fjeti nder tesha te hueja, Uliksi,
kur harroi amzen.
Homerit s’i erdhi n’goje me thane
perse Penelopa endte per te me duer te veta
petkun magjik te kthimit.
Homeri i perngeshem u kull kujtueshem e tha:
Uliksi e Itaka pa grue-dy krena binjake dhie
me nje bri te thyem: pune e pakryeme.

Gjarpni e grueja

Ajo mbrame harroi trupin e vet
zbuluet
e ne megjes e gjeti pikture te varun
ne murin e gjane dhete pashe:
e kqyri e e kqyri dhe u zhduk.
Petkat e saj teren buze detit
me kemishen e gjarpnit mbi gure.
Shterpia tha se vjen prap, ajo,
deri mbasdite.
Mbasdite vone, gjarpni i rrejtun
doli prej nengurit
e iu zgerdhesh vetmise ndersy,
veshi kemishen e vjeter e shkoi
me fjete.

Nder mija trajta ideja

Prej dite ne dite nji tingull
treqind e gjashtedhete here
prej zgjimi ne zgjim
fryme mali n’pullaz
ose trumcaku lypes meli
ne dritare…

Valle Rugove

Shkyenje qiellin, zurla,
e kaltersia e sferave te nalta
le te bije mbi ne si shi.

Kamba e tupani cajne token e me duer
vrikllojme na shpatat e me duer sutat
ne mal i kapim ne pike te vrapit.

Mos e ulni zanin, kangtare, pse me bie
nder gjuj lodhja e moteve dhe ritmi i ndalun
dyshe m´a ndan krahnorin.

Nji ditë e ka edhe korbi

Erdhi nje korb te dheu i bute nen shkrepa.
Ai s´dinte me ndjekun vallet e pllumbave
pale e pale nen hijen e ullive.

E u ruente mos me lshuemun za
mes gazullimit te pergjithshem
per mos me prishe
ritmin e flatrave nder valle.
Kur te e vona pllumbat kthyen ne banesa,
e ndiu vehten korbi pellumb ne shpirt.

Dita e malit tem

Dheu im âsht i përmendun
për humneret e thella
ndër banorët e malit e të fushës
deri në dét. Mbramjeve atjè
ndëgjohet klithma e grizhlës
ndër kthetrat e shqipes e shpirti i sáj
u flijohet hijevet.
Atje lot drita në sytë e njerzve tash e parë
e epshet s’i njeh kurrkush me emën.
Shpagimi me gjak âsht, për shembull,
gjarpën nën gúr e gjarpni vetë
na qenka mende femne
nën rubën e bardhë ose të kuqe.

Në muzg atje secili prek ballin e vet
e ndien ndër gishta fillin e jetës
e gëzohet.

Gjakmarrja

Vetmia ka thithë erën e bjeshkës
dhe fije bari as fletë nuk lòt.

Të mnershëm janë korbat e zèz
në pushim mbi qarrat e vjetër
maje mali në vapë.

Mendja e njeriut nën hije shestòn
udhë gjaku
e sosjen e pagjës në mak e vrrî.

Hija e lisit

Dielli i rá për skîthi lisit të madh
e i zbuloi nën hije eshtnat e njérit
si cokla, si drû.
Hija e tij â e qetë si tis
mëndafshi të zí në faltore.
Gjingallat mbi dega gjimojnë
njiheri në vapë sikur vajtore
me ftyra t’gërvishuna n’gjamë.

Kur dielli don me shkue
hija e lisit rritet e kapet për mal
– gjarpën nëpër rremb:
hija e lisit â e zezë,
hija e lisit na tremb.

Më falni diçka

Më falni diçkà që më kënaq
si puthja e nanës në ballë;
më gëzoni nji herë
si gëzohet gjethi i njomë në puhí,
më shikoni si hana nëpër rremba
e kam me u falë gjithçka:
mordjen do të puthi ndër buzët e ngrime
dhe në zgavrrat e synit të sáj
do të derdhi lòt.
Avitu, njerí!
Nga palci i urrejtjes dëshiroj me dalë
si bima prej fare në pranverë.

Fill i gjetun

Natën që shkoi u fikën dritat e mbeti
qyteti në terr deri n’agim.

Amvisat kërkuen llampat vojguri
e s’i gjetën në terr.

Në nadje ra dielli e zbeu
faqet e rrokaqiellëve.

Në nadje vrejta rrethin e andrrave
në truell
e gjeta fillin e tretun
në pikën e ndaljes së dritës.

Mospërfillje

Mbas mesnate hana derdhi rrezet
prej majes së shkambit deri në lumë.
Mbasi që u ngi me gjumë
këndon qokthi ndër rreze:
sytë, dy pika uji, ndrisin dhe kanga
pikon në luginë, në terr.

Dikush buzë lumit n’agim gjeti
sqepin e thyem të qokthit e tha:
dam! Kqyre këtë tingull që ra
e plasi në gurë.

Dimën

Flokët e borës ndër grykcat e lisave
e krahnjerri i përjargun ndër degë.
Syni kërkon flakën e fshehtë,
vjedulla strofullin
në gjijtë e rrajëve dhe kujton
ngrohësinë e frymës
nën lëkurën e delës së bardhë.

Iriqi me therra të nguluna n’mish
digjet pa flakë
mbrenda katër ballnave të dheut.

Fragment

Niset për gurbet punëtori
me nji copë qielli në krah
e krypë deti në kutia pishe.
Në dorë mban nji bahe
e gur lumejsh në gojë
në vend të bukës.

Rruga i zdrit prëpara
me gaca zjarmi në sy.

Krymbi i mëndafshit

Fijet e bardha te mendafshit ndahen prej zemres se krymbit qe vdiq vetem ne pallatin mbas malit. Ashte koha e korrjeve: edhe ara xhveshet perpara dimnit plak e jo ma nusja perpara djalit te ri! Ashte koha e pleqnimit me vete.

Nuk jane caqet qe percaktojne kohen, por mosha e njeriut te urte! Rremimi fillon me nje gjalm dy ngjyrash: bardh e zi. Dhe ankohet i urti: askush s’me ndihu te shoh me kohe fillimin e sosjen e fijeve ne gjalm e mbata nen hijen e sendeve. Ne vjeshte kundrova beselidhjen mes jetes e vdekjes prej punevet te pareve mij qe ruenin petkat e mira per mort dhe hynin ne nje vorr brez mas brezi.

Diella

(fragment)
Kudo shkoj marr me vete një arkë me rraqe në vete të pavlerë, e kjo asht i vetmi trashëgim që më lanë prindet.

Një ditë tue kerkue diçka në te, gjeta kutinë e duhanit të tim et, ende i vinte era duhan, një amë aromatike si me i pasë ruejtë në dozë konserve. Kutinë, ime amë e pat përdorë shum gjatë mbas vdekjes së shojt, kur pat fillue me e pshtjellë nga nji cigare “prej merzie”, thonte ajo. Kutinë e mbante gjithnjë në gji.

Vizat e shkrojat mbi mademin e bardhë të kutisë me lidhin edhe sot me plot kujtime. Lajlat e vizimet në siprinë m’u mbresen në tru si miset e fytyres së tyne, thom me qëllim “fytyres”, ne njëjës sepse prindët e mij në kujtesën teme kanë një fytyrë të vetme. Ato gresa ne metal paraqesin në kujtesë edhe fajet e të dy palëve, në një anë, e të miat, në tjetrën.

Nëse nuk i kam dashtë sa duhet prindet (mirë që ka një emen të përbashkët për të dy!) asht faji i sime ame. Unë për atë isha vetëm i biri i tim et i cili duhej rritë e ba i zoti i vetes, posepo, por kryekreje për të mbajtë Plakun. PLAKU ose KY, dmth. im atë ishte për te shtylla e familjes, dikur lulja e djelmise e sot burrnija e bujaria e mishnueme dhe ma i urti njeri në botë, andaj fjala e tij duhej çue ne vend me çdo kusht!

Në mbramje, posa im atë hynte në deren e kurtit, ime amë hopte në kambë as me qene ajo pesembedhetë vjeçe: – Qe, erdh – pëshpëriste tue me shty në krah. – Çoja fitilin kandilit që të shohë shpinë e ndritun pse nuk a tue hi në shpellë, por në plang te vet. Largoje shkamin prej rruge, ndërsa unë po qes ujin e nxehtë të lahet kambësh…

Kambët mandej ia lante ajo!

Shpesh me binte në sy si ajo e ruente kafshatën ma të mirë për mundimtarin e shpisë.

Njiqind herë me ka shkue mendja me i vjedhë dratë e tëlyenit në magje. Kurr nuk e harroj, tue ndejë rreth votre, i pata kundërshtue për të parën herë tim et.

– Mire – me tha ai – flasim ma vone. M’u avit, me mori librin që isha tue e lexue dhe nisi me i sjellë faqet në mënyrë nënvleftësuese, si t’ishte libri im një sendegja si lodër. Ishte i acaruem, po e mbante veten:

Dishroj me kuvendue me ty si me një shoq, por ndoshta nuk kemi me mujtë asnjani. Unë kam vjetet, ti ke shkollen, ti për mue je im birë, unë për ty malok. Në plot raste qesh nën mustak për padijen time, për shembull, kur para disa vjetësh pata shikue librin tand, a të bie ndermend?

“Po, ti me pate ra shpute dhe, sigurisht, te kujtohet se nuk t’u pata idhnue. Bile, të lypa të falun, nëse kujtohesh”.

“Ma bane edhe ma zi kur me lype të falun… Në familje nuk lypet të falun: skjarojmë fytyren me nji buzqeshje e harrohet gjithçka… Por a mundesh me më thaëe pse pate qeshë?”

Shikoshe librin e sjellun për së mbrapshtit…

“E disha se ishte per së mbrapshtit. Deshta me te provue se çka ban ti. A nuk e ke pa kur une e qes firmen me emen e mbiemen në leter kur e do puna? I njoh të gjitha gërmat por s’mundem me i lidhe si gurt apo tullat në mur”.
Bante nji gaz te keq tue picrrue sytë. Në atë levizje buzësh, zbulova se atij i vinte keq që më kish dhanë rrugën e shkollës. “Unë e kam fajin që më doli djali dore”, do të ketë thanë me vete.

Në atë moment edhe unë jam kujtue se kisha humbë përgjithmonë miqësinë e shokun ma të afërt qe mund ta kisha pasë në jetë.

“Shiko këtu, kjo nuk asht zeja ime. Sa për kaq, bane se nuk dij send në këtë punë, sall fjalet e mia mos i ban n’asgja. I riu si veriu, beson gjithmonë në vedi. Merret vesht: ke kendue plot libra e storina, por unë kam pa e ndie ma tepër se ti, a di sa? sa këtu e deri ne Stamboll ma teper se ti”.
Ai fliste e unë veresha kokërr ndër sy që të kishte përshtypjen se jam tue ndigjue me bindje.

Ishte e para here që e përqendrosha krejt vëmendjen në fytyren e tim et. M’u duk se hyna ne shpirtin e tij e gjeta pjesën e palatueme, t’ashpër e të shëmtueme të vetes, dhe ketij njeriu i thashë:

Ma jep dorën, lamtumirë! Në këto katër mure ku nëpër dritare të vogla hyn kaq pak dritë, asht mbretnia jote dhe e sime ame. Çdo send që lëviz këtu mbrenda duhet të marrë frymë si ju, në të njëjtin ritëm, por i vetmi pinjuell që ju lindi e ju rrnoi, dalë nga dalë tue u rrite, prej djalit u shndërrue në dashamirë, prej dashamirit në një të njoftun të largët dhe, për mos me u ba armik, tash del e tret dikah. Due ajër dhe botë të hapet, pa skaje.

Shum vjet ma vone, para një pamje dimnore, tue përkujtue vetminë dhe atmosferen e ngushtueme t’atyne kohëve, me qenë shkëputë prej shpirtit këto vargje me një dobësi te habitshme, ashtu si bie prej peme një fryt i stërpjekun:

Plepi ka mbete i thatë si shtize:
Si fryn tash era në gardh!
Si loton hardhia e preme me kizë!
Si lari te lumi u mardh!

Sa druja u dogj ndër votra simjet.

Me fletzen e dushkut na ço n’ajer, moj erë,
Na sjell, na pshtjell e qitna njiherë
Në ndoj verri pa dimen.

“Hajt, ve vesh pa i çue turijt, – me shkundi im ate. – Shoh edhe se ke fillue me i ba n’asgja disa urti e doke, ruejtë brez mbas brezi ne trojet tona si malësore si jemi. Para nji jave kje këtu Culi, per Zotin burre per t’u nderue e i mire mjaft! Kur u çue me shkue, nuk e përcolle deri te dera. Ti edhe pak e ke me ua dhane dorën gjindjes ndejun, si në Evropë. Kajherë e ve dorën ne tamth e pyes: kur djali sot ndrroi kështu, po nipi? Sikur, ka me i ardhe marre me thanë se i nipi i kuj asht. Shkurt, djalo, me duket se si me qenë tue shkue me qiri fiket”!

Kështu ishte puna për së gjalli të prindeve të mij, por kur ata u zhduken, vetmia u dyfishue. Atëbotë me kaploi malli i ndrydhun me mote ta kthej kohën prapë për të jetue një jete familjare të re, me prind. Fytyra e tyne u zdrit para syve të mij si t’ishin gjallë: në kujtesë lëmosha me dashuni të papërjetueme rrudhat e ballit të sime ame, por buza e saj nuk qeshte. Përgdheljet e mia ishin te vona, të palandë, mendim qe s’gjen kurrkun fjalë, i thatë.

Butësia birnore e mirënjohja me shtyne ma vone, mbasi që ranë në fashë mallëngjimet e përflakta, të shkruej:

Dy gjana print më thanë kur ishin gjallë:
Poqese shkel ti buken gand,
Çoje prej toke, puthe e vene në ballë!
Ndigjo ti djalë, pse na jemi pleq.

Kur te rrijsh te votra mbështetë tue pi duhan,
Mos pshtyj në zjarm
Mos pshtyj në dritë, se a keq!
Harrova plot sende që thanë print

Plot tjera mësova e dola ndoshta i larm,
Por bijve t’mij unë kam me u thanë tu’u rritë:
Mos pshtyni në zjarm,
Mos pshtyni në dritë.


(“Penda e Artë” e vitit, akorduar nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve)

Dranja

Madrigale mbi fatin e një frymori të papërsosun

Si doli emni prej guri

Ata që presin barin me drapij dhe kosa të shkurta, posaçe për livadhe me gur në bjeshkën e Cukalit, janë njerëz të heshtun dhe vetëm në dukje të qetë: dhimba u bren kocat natën e i kap si pika në mëngjes në muskuj e gjymtyrë kur sjellin së pari rreptas hekurin në bar. Në parzmin e leshtë u fshehet frika e gjarpnit që pret tue njehë në ritëm afrimin e krismës së drapnit në tërfojë.

Mbledhësit e barit flejnë në vapën e ditës mbështetë për trungun e ahut nën hije e shohin andrra syçelë.
Ma i riu i zgjoi njëherë e i tregoi atë që kishte gjetë, diçka të gdhendun, gungë e madhe ngjyrë ashti, rrashtën e breshkës e mbi atë gjarpnin dredha-dredha, gjithçka të bamun gurë! Mirë – thanë ata – na e dimë qëmoti se nema e Orëve ndërron në shkamb çdo gja, edhe bariun me tufë përpara, po puna ashtë: si erdhi breshka deri këtu, kaq nalt?
Njeni sish shpjegoi me buzë në gaz:

“Unë kam helm në gjak pse gjarpni më zuni tri herë , andaj unë di në këtë mes pakëz ma tepër se ju. Breshka – tha ai – e pruni deri këtu në shpinë gjarpnin. Shikoni, si janë të ngrimë më një si të ishin dy frymorë! Si pela, Dranja, e unë mbi të kaluer.”

Mandej folësi mori briskun e me maje ia shkoqi gjarpnin breshkës nga rrashta mbi të cilën gjeti gërresa dredha-dredha, si ravë që përshkon gjysmën e globit.
Dranja, e quejtën njëzani ata breshkën në gurë, pa gjarpën.

Parandjenjë largimi

Vrapoja në andërr e zhgjandërr trok mbi shpinën e breshkës. Ajo ishte e madhe si në kohën e artë të racës së vet, para përmbytjes së dheut.

Edhepse vetëdija gjithnjë në mue mjegullohej, shihej qartë çdo send, si të ishte mbështjellë gjithçkaja mbrenda një indi rrezesh. Ndija deri ajrin përvlues në fyt, si kur digjen therra bri are e sheh me sy të ikin andej shpend e shtërpij.

Kur kujtoj këtë jerm, nuk lyp shpjegim andrre, por më jepet me rëmue mbi sende e frymorë të mbrumë me tharmin e gjakut tim.

Vetëdija ashtë një shkëputje që dhemb si ndamja e mishit prej ashtit.

Miqësi e ligshtë

Jam takue nja disa herë me Dranjen shtegut me bar, i cili çon ndër mendulla rranzë malit.
Por ajo çdoherë ma mori anën. Shtegu ku u ndeshëm ashtë tepër i ngushtë dhe nuk kalohet nga dy vetë tue ecë krahas.

Sytë e breshkës nuk kanë vetulla, kështu që kur Dranja më ndien, sjell kokën e më shikon tërthoras me kokërdhokë jashtë, sikur t’i kishte mbi rrashtë.

Verën e kalueme ndërroi gjendja. Si vajzë që rritet shpejt, dhe shpejt don me i qitë fat vetes e me dalë nuse, ajo më lë lëshoi një shikim të shkriftë. U mat dy-tri herë, nxori një kambë prej rrashtës, prapë u rrudh, dhe kur i pati nxjerrë të dyja, mbylli ashkëzën e syve me pjekët e veta prej lëkure së gjallë, e uli kryet si me dashë me më thanë: jam në dorë tande, më pre, po deshe!

Miqësia jonë mbahet prej një peni të kalbët që s’do ngrehë prej asnjenit tepër.

Me shijen e sisorëve në gjuhë

Breshkës, nga natyra, nuk i mohohet pimja e qumështit, as me ngranë vezë zogjsh kur bien pahiri nga çerdhja e këlluqen mbi gurë. Këtë e di mirëfilli edhe biologu.

Deri atëherë, Dranja ushqehej kudo e sido, kur, qe, se rrethana e mësoi ndryshe. Në rininë e parëasaj i kandeshin ma së forti tomatet e kuqe dhe pinte rrallë ndonjë pikë ujë në përrue nëse bante fort vapë. Por në moshën e pjekun erdhi e iu mpreh shija.

Ishte verë e natë e shëndritun kur i ra në hundë një erë si e vezëve të breshkave të çeluna. E ndoq deri në strehën e një tëbane, hypi për një dërrasë që ishte zgripi i një korite e ra në qumësht. Si atij që ashtë tue u mbytë në Drin, i shkuen padashë disa cirka nëpër gërlac e iu kand; ma vonë u mësue në të.

Tash Dranja ia ndien amzën atij langu kur sheh çdo shtazë qumështore, pa qenë ajo pllé apo gjiplote. Gjedheve, sidomos, u vehet mbrapa si thithlopa rrëshqanë dhe i çohet goja lang derisa që sisat zhduken prej horizontit të saj.

Qysh se pi qumësht, në bebëzat e syve të Dranjes ka ndërrue pakëz edhe ngjyra e sendeve. Rri shtang përpara një lulje livadhi sikur me pasë harrue me marrë frymë.

Udha e breshkave

Kur një brezni apo popull i tanë e humb drejtimin, s’ka zot që e ndih.

Tue ecë udhës mes mëllezave e ama e Dranjes ashtë e bindun se nuk sos me krye në shkamb, në shteg-pa-shteg, përndryshe fisi i saj tash mija e mija vjet nuk ia kish mbajtë prore në atë krah. Ajo quhet Udha e Breshkave, thonë banorët e vjetër të trevës, kah garendën popullata e tyne me shekuj për të gjatë mjegullës ose të motit të mirë me të njëjtën barrë në shpinë, me besimin e ngultë, të gdhendun në asht se kurrë nuk do të humbasë raca. Dhe kur kalojnë ato përmes dheut të shthurun, pa prita e me erë të ngrime ndër degë, sy-zbrazët e pa mallin që ka Dranja vetë për largësina të fshehta, ua lëshon gjithkush rrugën.

Dranja, për skotën e vet fare e humbun, rri mb’anësh dhe këqyr. Ajo i përngjan timtës ma të vogël të minutit në të tashmen që veçohet nga koha e tanë dhe shkimbet para suve tonë si flakë qiriu.

Vërshimi

Dranjes s’i kalbet ashti dhe mishin s’ia ha askush ndër ne. Prandej, kur na sheh, sado lëkurë murmë të jemi e të parruem, s’i ngjethet shtati puçërrizë nga frika. Por akulli i dimnit të papritun në gjumë, një herë në gjymtyrë, mandej në qafë e krye e deri në zemër, ia qet kësi dheu mbarë farën! Ashtu edhe Drini.

Mbasi ky lumë e then qafën atje ku e then, u zgjanue atë mot për rrafsh, vërshoi andej e këndej katunde e ara, përmbysi lisa me rranjë e damtoi gjithçka.

Kur u paque, si bishë krenare, i ngimë me dhé e çmos, tregoi prenë e bame rrak: shtylla telefoni, derra e shtazë tjera të ajuna, dhe qiti në breg, si me i pasë rradhitë dikush me dorë, varg e varg një morí breshkash. Ngjanin, ashtu të shtrime nën diell, si njerëz të gjykuem për vdekje e mandej të vramë për t’i shti gjindjes tmerrin!
Katundarët, me brakesha të gjana shpërvjelë deri në gju, hapën një hulli në fund të arës e i mbuluen me botë.
Por kur ndodhi këta, Dranaj i pat lanë hijen atij vend e Drinit të dalun mendësh! Por, akullit, jo.

Qindresa

Qysh se e humba sysh, e kërkova pa nxitje kudo ngapak, tue i lanë shteg edhe rastit të ndeshemi papritmas të dy tue ecë pa udhë në ndonjë lak mali, ose fushoreve bri lumejve.

Dhe s’ka si të jetë ndryshe, kur njeriu të tëhujet dita-ditës edhe prej farefisit. Qet atëherë në harresë shllime e ndjesi mbi punë e sende që i kish për zemër, mun i dalin andje edhe veset e hershme; e jo ma se po përpushet se u zhduk një breshkë prej faqes së dheut!

Atëherë kur e pata ndeshë së pari, isha i unshëm e sy-kuq si zjarmi që flakron në murrlâ. Për çdo krismë mbi rrugë, çoja veshët nalt si egërsinë mali. Era më merrte me vete, dhe për një za të hollë, që klithi si me e pasë therë gjarpni në gji, kisha lanë mbrapa, kambë, dhena mbas dhenash.

Ikën mote. Një ditë ndëgjova befas mbi katundin arbnor një fishkëllimë fryme ndër shkurre e gjineshtra: ndër fletëza e në çdo bishtajzë tringëllonte një shpirt i thamë. Mbrendë, ndër rranjë të ngërthyeme sa llana e krahut, zbulova ashtin e Dranjes.

E këqyra dhe e këqyra, ngathshëm. Mirë, thashë, se e gjeta;
po si ta libroj unë fatin tim, pa hekur, prej vargojve të kalesës?

Vetmia nuk len me marrë frymë kohën

Tisi, breu e pisha janë druj virgjën dhe e lypin vetminë. Por zogjtë nuk i lanë të qetë. Këta dinë mirëfilli si ua merr dielli lulen e vajznisë ndër grykëza, si turpnohen degët kur u shkon e u vjen mushti nën lëvore e si ato i mjekojnë plagët e veta me rrëshinë.

Në vetmi ashtë shumë ma lehtë me njehë në rrashtën e Dranjes, si në varzat e brinit të sqapit, motet.

Bota e një gjuhe

Plasi dielli nga reja, vetimë, në rrashtën e Dranjes mes librash. U ndez anekand vendi flakë, bimësia jashtë, shqimthi i derës, mbrendë balli i votrës e unët që ishin fikë në të.

Currila të dlirun, rrezet tringëlluen ndër kthina të ashtit, thellë, dhe lindën fekse, përmbas, në mur trajtash të mbytuna shqim në dritë, gjithçka në miniaturë, gjithçka dyfish: krena gjarpijsh me qinda gjuhë përjashta – në një anë, e në tjetrën – barna secila me emnin e vet e shëruese, fije e fije të panjehuna, duer mbas duersh me gishta të kallun flakë. Rrashta e tanë dukej si me qenë në diell.

Shikue përjashta, mbarë ashti kish shembllesë grueje, ngërthye me fjalë, sa mizë për kërcunë, në krye e në tru që i rridhnin asaj vijë e vijë, gjak dragojsh nëpër gjuhë. Ngadhnjim, ngadhnjim i frymës së ashtit, ngadhnjim!
Por përmes asaj drite shihej se përmbrenda rrashtës, mbrendë në anin e grues, kalbej fara e kuptimit të fjalëve në gjumë para se me u zgjue. Andaj nuk kishin as tinguj.

Prozat e mësipërme poetike janë shkëputur nga përmbledhja me të njëjtin titull nga botimi i Mynihut 1981

Gazeta Shqiptare, dhjetor 2002

SHKRUAJ NJË PËRGJIGJE

Ju lutem, shkruaj komentin tuaj!
Ju lutem, shkruaj emrin tuaj këtu

Kjo uebfaqe përdor Akismet, për të ulur spam. Mëso se si procesohen të dhënat e komentit tuaj.