FISHTA-KURORA E KRENARISË KOMBËTARE

(Me rastin e 135-vjetorit të lindjes)

Përkujtimi i datave të ndryshme të personaliteteve të shquara kombëtare me rastin e përvjetorëve të tyre, paraqet një moment të veçantë për çdo mjedis.
Duke nderuar këto personalitete ne veprojmë si bota e qytetëruar, sepse veprimtaria e tyre është e përjetshme, me mesazhe për të kaluarën dhe të ardhmen tonë.

Në plejadën e figurave eminente të kulturës shqiptare bën pjesë edhe Gjergj Fishta, i cili lindi 135 vjet më parë, pikërisht më 23.10.1871 në Fishtë të Zadrimës. Ai ishte personalitet shumëplanësh i dalluar i botës shqiptare në kohën që jetoi e më pas. Misioni i priftit dhe i poetit ishin këto dy detyra që e ndoqën gjithë jetën e tij dhe Fishta diti t'i alternonte mjaft mirë, duke krijuar kështu një personalitet të pavdekshëm.

Në sajë të veprimtarisë së tij dëshmohet në mënyrë transparente se ai ishte nismëtar dhe pjesëmarrës aktiv në ngjarjet më të spikatura kur Shqipëria po merrte profilin e saj modern.
Me veprën e tij, me vlerësimet që iu bënë nga autorë të ndryshëm shqiptarë dhe të huaj ai është vendosur në majën e piramidës së letrave shqipe. Në sajë të krijimtarisë së tij shumëdimensionale, Fishta zë vend nderi në shkrimtarët e njohur të traditës. Është dhënë një mendim i pranuar se nga tre emrat më të mëdhenj të letërsisë sonë të traditës janë De Rada, Naimi dhe Fishta. Nëse dy të parët patën fat të përjetësohen në letërsinë e kulturën kombëtare, Fishta përjetoi fatin paradoksal, sepse këtij iu mohu vepra dhe iu shly emri nga letërsia jonë kombëtare. Ishte kjo blasfemi, veprim apsurd i një sistemi totalitar, ku kriterët ideologjikë e politik ishin vendosur mbi ata letrarë e kulturor.

Fishta me krijimtarinë e tij letrare i ngriti vetes dhe popullit shqiptar monumentin e letërsisë "Lahutën e Malcisë", të cilën studiues eminent e cilësojnë epopenë kombëtare, ndërsa Fishta u quajt Homeri shqiptarë. Në këtë vepër madhore Fishta pos vlerave të larta letrare-artistike, paraqet tiparet më burimore kombëtare, trimërinë, burrërinë, besën, urtinë e këtij populli me vyrtyte të larta. E tërë veprimtaria e Fishtës dallohet nga origjinaliteti ku frymëzimi poetik buron nga tradita kombëtare shqiptare. Andaj vepra e tij ruhet e pavdekshme në zëmrën e kombit.

Si pak kush për kohën kur jetoi, Fishta jep përmasën e intelektualit duke theksuar se ai "duhet të jetë prezent në kohën e vet, në kohën e të tjerëve që do të vijnë më pas, e të qenit prezent do të thot të kesh kurajon të thuash të vërtetën ku dhe kur duhet, haptazi e ballazi, sado e idhët që të jetë, sado tragjike, sado e papëlqyeshme për veshët e të tjerëve".
Fishta veçohej me erudicionin e tij kulturor, por edhe me humorin dhe satirën. Ai kishte guxim të rrallë qytetar e intelektual që të bëj objekt të kritikës së vet institucione aq të larta të botës shqiptare, si qeveria e parlamenti me njerëzit e tyre. Ky diskreditim i botës politike shqiptare shtyhet prej dashurisë së madhe që kishte Fishta për kombin e tij.

Krijimtaria e Fishtës përjetoi dy faza: të parën për 50 vite atë të lavdisë së personalitetit dhe të veprimtarisë së tij, dhe të dytën, atë të blasfemisë, anatemimit dhe të ndalimit të veprimtarisë për shkaqe ideologjike e politike. Të njëjtin fat përjetuan edhe shkrimtarët e tjerë si: Konica, Arapi, Prendushi, Koliqi, Camaj etj., të cilët zënë vend nderi në historinë e letërsisë e të kulturës shqiptare.

Ndërsa ne mendojmë se tash ka filluar faza e tretë e tij e ky është vlerësimi i figurës dhe veprimtarisë së tij. Ai duhet të rilexohet, studiohet dhe të vlerësohet. Pas shëmbjes së sistemit monist ai ka filluar të studiohet, nga studiues e hulumtues të hapësirës shqiptare në dimensione të ndryshme, pa paragjykime por me kritere letrare e shkencore. Nga viti 1990 e më pas veprat e Fishtës janë botuar e ribotuar më tepër se asnjë autori shqiptarë, më çka del vlerësimi i lartë nga lexuesit tanë veprimtarisë së tij. Mbi krijimtarinë e tij janë bërë studime, mbrojtur disertacione, mbajtur sesione e takime shkencore, takime përvjetorësh etj. nga del vlerësimi se Gj. Fishta është ndër figurat më eminente të kulturës sonë kombëtare.